‘Verleden voorziet je van identiteit, de toekomst belooft verlossing. Beiden zijn illusies’- Eckhart Tolle

‘Doorbreek de illusie van tijd. Als je je met de geest* identificeert, loop je in de val van de tijd: stop de dwang om bijna exclusief via herinnering en anticipatie** te leven. Dat leidt tot een eindeloze bekommernis om het verleden en de toekomst en een onvermogen om het moment te eren, te erkennen en het te laten zijn (cursief van de auteur).

De neurose ontstaat omdat het verleden je voorziet van een identiteit, en de toekomst de belofte van verlossing en vervulling. Beiden zijn illusies.’

Aldus Eckhart Tolle in zijn boek ‘De kracht van het Nu’ (bovenstaand fragment voor deze Zondagsrubriek is vertaald vanuit ‘The power of Now’).

Het was nogal wat, eind jaren ’90. Zelden sloeg een spiritueel boek zo aan bij het grote publiek. Tolle verkocht miljoenen boeken over de hele wereld, in allerlei vertalingen. Hij gaf lezingen (die ook weer massaal werden bekeken op YouTube), was te gast in tv-uitzendingen en werd overal ontvangen als een koning. Of misschien beter gezegd, als  een goeroe.

Van Tölle naar Tolle

Maar wie is hij? Tolle werd vlak na de Tweede Wereldoorlog in Duitsland geboren als Ulrich Leonard Tölle, verhuisde als tiener naar zijn vader in Spanje en studeerde in Engeland. Na zijn omzwervingen onderging hij naar eigen zeggen een existentiële crisis en een spirituele transformatie toen hij eind twintig was. Hij veranderde zijn naam naar Eckhart, naar de middeleeuwse mysticus Meister Eckhart.

Eclectisch

Het is niet eenvoudig om het oevre van Tolle samen te vatten, het omvat onder meer boeddhistische kennis, (mystiek) christelijke opvattingen, zen-wijsheden en moderne natuurkundige en psychologische inzichten. De man is is ook wel te zien als een voorloper van de huidige Mindfulnesstrend die begin jaren nul vorm kreeg.

Centraal in Tolles boodschap staat de moeizame balans tussen het Goddelijke, tijdloze, oordeelloze aan de ene kant en het menselijk vermogen tot oordelen, onderscheiden en sturen. De kans dat we worden gekaapt door onze gedachten (over onze), emoties en instincten is altijd aanwezig. Het belet ons in het dagelijks leven contact te maken met de Eeuwigheid, een voortdurend Nu.

Kant-en-klaar

Tolle kreeg niet alleen veel lof- zijn boeken werden niet voor niets zoveel verkocht- maar ook kritiek. Hoge bomen vangen nu eenmaal veel wind. Bovendien zagen sommige mensen met lede ogen aan hoe hij, in hun ogen, oude wijsheidstradities uit het boeddhisme en andere wereldbeschouwingen op moderne wijze in kant-en-klare brokken serveerde aan een miljoenenpubliek.

De opmaak van het boek, het lettertype, de toegankelijke schrijfstijl, de aanbevelingen van Oprah Winfrey en Deepak Chopra en de boodschap die als warme broodjes over de toonbank ging… het is begrijpelijk dat het boek voor sommigen eerder het aura van een zelfhulpboek kreeg dan van een Boek Vol Diepe Kennis.

Dalai Lama

Maar (ook!?) ‘spirituele mensen’ zijn niet immuun voor afgunst en snobisme. De Dalai Lama himself ondertussen had er geen moeite mee samen met Tolle aan tafel te zitten, zoals ook onderstaand fragment van een Vredesbijeenkomst in 2009 laat zien. De Duitser (die inmiddels in Canada woont) op zijn beurt is ook nooit te beroerd om openlijk aan te geven waar hij de mosterd van zijn opvattingen en levensinstelling haalt.

Kabouter

Wie een van zijn vele optredens bekijkt, ziet geen man met een opgeblazen ego maar een rustige kabouter die zijn toehoorders graag op weg helpt om meer innerlijke vrede te vinden. Oké, die laatste zin is dan weer niet zo aardig misschien, en heel erg subjectief, en waarschijnlijk ook nog verpakt in een flinke portie projectie gecreëerd door het ego. Dus kijk vooral zelf en lees zijn boeken, om een oordeel te vellen. Of beter nog: het pad van verlichting in te slaan.

Wakker worden

Tolle verspreidt nog steeds zijn boodschap. Ook in 2022 geldt, samenvattend: wees je bewust van je gedachten en gevoelens, identificeer je er niet mee, doe afstand van negatieve narratieven, laat je geest niet koloniseren door je ego, naasten of de media, en leer vertrouwen op het de kracht van het nu.

‘Allemaal leuk en aardig, maar wat had “onze spirituele leidert” te zeggen over corona?’ Een nieuwsgierig makende vraag. Te gast bij de Rubin Report, haalt hij een jaar geleden onder meer Carl Jung (de Zwitserse psychiater zag ‘collectieve psychose als het grootste gevaar voor de mensheid’), Pol Pot en George Orwell aan.

Tolle ziet het ‘mentale virus’ om zich heen grijpen, waarbij compassie en rationaliteit verdwijnen om plaats te maken voor angst en groepsdenken. Maar het is niet fataal. Tegelijkertijd worden steeds meer mensen namelijk wereldwijd spiritueel wakker, meent hij.

Tot slot wat zout voor de slakken van de vertaler:

*’mind’ is door de schrijver van dit artikel vertaald met ‘geest’.

** anticipatie komt van het Engelse ‘anticipation’, dat te linken is aan preoccupation, ofwel bezorgdheid, pre-occupatie: ergens mee bezig zijn nog voordat de zaak (bruiloft, deurwaarder, ziekte) zich daadwerkelijk voordoet.