Analyse artikel AD: ‘Zelenski knuffelt met Hoekstra in Oekraïne’ is een clownesk stukje oorlogspropaganda

Laila Mol is afgestudeerd als Neerlandica, gespecialiseerd in retorica en overtuigingstechnieken en historische letterkunde.  Vanaf heden zal zij eens in de zoveel tijd haar achtergrond inzetten bij het ontmantelen van misleiding en manipulatie door middel van taalgebruik dat wordt ingezet door de mainstream-media.

Wat een gezelligheid! Wobke Hoekstra van het CDA ging naar Oekraïne en knuffelde met Zelenski. Het AD berichtte hierover door middel van een artikel waarin Wobke als de grote held van Nederland, – wat zeg ik-, Europa, – nee de Wereld, wordt gepresenteerd. Uiteraard deelt hij dit podium met Zelenski, wat een heldhaftigheid in een ruimte! Het AD lijkt echter ‘vergeten’ te zijn om een neutrale context voor documentatie te creëren. Gekleurd taalgebruik, pathos, selectie, suggestieve taal en een breiwerk aan drogredenen maken het artikel van het AD tot een clownesk, amateuristisch stukje propaganda en dit is waarom.

Het was niet zomaar een meeting waar Hoekstra en Zelenski elkaar troffen, deze innige omhelzing vond namelijk plaats tijdens een echte ‘geheime meeting’- zo wordt althans bovenaan het artikel van het AD in grote letters benadrukt. Deze meeting was zo geheim, dat alleen het AD, RTL Nieuws, het Parool, NU.nl en talloze andere outlets hiervan wisten en deze ‘geheime beelden’ wisten te bemachtigen.

Het artikel  van het AD vermeldt hoe Wobke en Zelenski het met elkaar eens zijn dat er tribunalen moeten komen voor oorlogsmisdadigers, uiteraard die uit Rusland, en dat straffeloosheid moet worden tegengegaan.

Zo staat er in de inleiding:

“Oekraïne twijfelde lang, maar wil nu ook dat er een tribunaal komt voor oorlogsmisdaden. En overweegt die speciale rechtbank in Nederland te vestigen. ,,Den Haag is natuurlijk wel de internationale hoofdstad van het recht.”

Alleen deze zin zin al boordevol manipulatietechnieken. “Oekraïne twijfelde lang” suggereert dat dit land the good guy is, zo ‘good’ zelfs, dat zij eventueel nog in staat zijn, of waren, of dit in elk geval zouden hebben overwogen, de bad guy te vergeven of ongestraft te laten. Het wekt het idee op dat dit land sowieso boven het niveau van Rusland staat betreffende geweld, misdaden en   (haat)acties uitvoeren. En toch is hier niet voor gekozen, want Oekraïne heeft nu toch besloten dat het ‘een tribunaal voor oorlogsmisdaden’ wil. Met deze zin is meer aan de hand, door sancties op te leggen voor een bepaald soort daad, wordt de partij die deze sancties oplegt automatisch vrijgesproken. Je verbindt immers geen negatieve consequenties aan iets, als je deze zelf ook moet voelen. Hiermee wordt indirect dus de schijn opgewekt dat Oekraïne geen oorlogsmisdaden heeft gepleegd.

Nu het tweede deel. “Den Haag is natuurlijk wel de internationale hoofdstad van het recht”. Door het woord ‘natuurlijk’ te gebruiken, lijkt deze uitspraak zo vanzelfsprekend waar en algemeen bekend te zijn, dat dit geen argumentatie meer behoeft. “Natuurlijk wordt er voor Nederland gekozen!” “Waarom?” – “Weet je dat dan niet?!”

‘Overwegen’ is ook een leuke. Enige ervaring leert me dat ‘overwegen’ altijd een ‘go’ is, in een wenningsfase. Een misschien, die binnenkort in een waarschijnlijk verandert als mensen niet al te kwaad reageren. Of als ze dit artikel niet hebben gelezen. Wanneer ‘waarschijnlijk’ dan naar een feit transformeert, kan niet gezegd worden dat het niet bekend was. Of zijn mensen toch al aan het idee gewend geraakt.

Zo wordt duidelijk hoe slechts een enkele zin een volledig gemanipuleerde versie van de werkelijkheid kan creëren, zonder dat hier iemand verantwoordelijk voor gesteld kan worden, en zonder dat een directe leugen kan worden aangewezen.

Deze helden zijn net mensen

Het artikel vervolgt met:

“De begroeting is hartelijk, met een door het lengteverschil onhandige knuffel. De Oekraïense president Volodimir Zelenski, in legergroene broek met zwarte trui, zegt ‘heel blij’ te zijn om Wopke Hoekstra weer te zien. ,,We zitten met z’n allen in hetzelfde schuitje’’, vertelt Zelenski hem. ,,En die boot vaart in de richting van de overwinning.” De minister van Buitenlandse Zaken brengt hem ‘de groetjes van Mark’ over. Zelenski heeft meestal contact met premier Rutte; de twee bellen veel.”

Er wordt hier licht geworpen op de ‘onhandigheid’ van de knuffel, dat het waarschijnlijk best wel awkward was. Een leuke afleiding van een serieuze situatie. Eentje die erkenning raakt, we hebben immers allemaal wel eens aan ongemakkelijke begroeting meegemaakt. De menselijkheid spat er vanaf, en je kunt je niet voorstellen dat deze mensen het slecht met ons voor hebben. Het idee van ‘eenheid’ en ‘saamhorigheid’ (we moeten het samen doen! – waar kennen we dit ook alweer van?) wordt ook opgewekt door Zelenski die heel blij is om Wopke Hoekstra weer te zien – ze kennen elkaar, een leuke reünie, een samen-sterk-gevoel. Alsof de Avengers weer bijeenkomen wanneer de nood hoog is. Dit wordt nog eens benadrukt door de zin ‘We zitten met z’n allen in hetzelfde schuitje’ en de groetjes van ome Mark die worden overgebracht. Want Zelenski belt zo vaak met Rutte.

Een belangrijke zinsdeel dat niet vergeten mag worden is “En die boot vaart in de richting van de overwinning”. Is dat zo? Waar zien we dat aan? Het feit dat deze uitspraak gepaard gaat met het ‘Avengers-gevoel’ vormt op deze manier een vanzelfsprekendheid, “de helden winnen altijd”. En dit gebeurt tevens zonder een daadwerkelijke belofte te doen, ‘in de richting van’ is niet iets wat bewezen hoeft te worden of later op teruggevallen kan worden. Het betekent namelijk geen garantie.

Eenheid, eenheid en nog eens eenheid.

“Maar nu is Hoekstra op uitnodiging van Zelenski in Oekraïne. De president organiseert in Lviv de United for Justice-conferentie over het voorkomen van straffeloosheid van oorlogsmisdaden die in het land worden begaan. De top is uit oogpunt van veiligheid zorgvuldig geheim gehouden.”

Weer zo’n woord, United Justice-conferentie. Om de kracht van herhaling maar weer eens toe te passen, wordt het gevoel van eenheid nog eens benadrukt met ‘United’ – de handen worden echt ineengeslagen. Samen gaan ze straffeloosheid voorkomen. Iedereen is het er dus mee eens dat Rusland gestraft moet worden, en als jij dat niet bent – als lezer- dan ben jij de rare eend in de bijt. En als je een straf aanneemt, neem je ook de daad aan. Je bent het dan automatisch eens met het standpunt dat Rusland oorlogsmisdaden heeft gepleegd en belangrijker: dat Oekraïne dat niet heeft gedaan.

De top wordt geheim gehouden, althans, op het moment dat deze plaatsvond. Dit, omdat de veiligheid van de aanwezigen anders op het spel zou staan. Hiermee wordt weer een suggestie gedaan: de tegenpartij, ongenoemd maar uiteraard Rusland, zou nog wel eens iets geks of gewelddadigs kunnen doen. Weer worden roekeloosheid, agressie en onveiligheid aan de ’tegenpartij’ toegedicht.

Terechte bestraffing

“Afgelopen zomer nam Nederland het voortouw door in Den Haag een conferentie met hetzelfde thema te organiseren. ,,We zetten nu weer een stap vooruit op een hele lange weg”, zegt Hoekstra. ,,In Oekraïne worden nu tienduizenden, misschien wel honderdduizenden misdaden begaan. We zullen uiteindelijk maar een fractie van de oorlogsmisdadigers voor het hekje krijgen.”

Afgelopen zomer nam Nederland het voortouw, toen al was een dergelijke conferentie nodig. Nu dus al helemaal. Dit creëert een gevoel van nood, en draagt wederom bij aan het eenheidsgevoel, dat de neuzen naar hetzelfde thema wijzen.

Dan het tweede deel, betreffende honderdduizenden misdaden. Dus, als we het goed begrijpen, als duizenden misdaden worden bestraft, is dat ontzettend weinig en hoeven we ons daar niet om te bekommeren. Ook niet als het onterecht zou zijn, want dat is niks vergeleken die tienduizenden, of “misschien wel honderdduizenden” misdaden. Als het er zoveel in totaal zijn, dan zal die kleine hoeveelheid die wordt bestraft wel helemaal zijn uitgezocht en volledig terecht zijn.

Nederland maakt al deel uit van de oorlog

“In Oekraïne zelf zijn al een aantal Russische militairen berecht. Maar het ontbreekt het land in oorlogstijd aan capaciteit en menskracht om alle misdadigers zélf aan te pakken. Maar de oprichting van een speciaal tribunaal werd in Oekraïne lange tijd ‘niet bepaald verwelkomd’, erkent de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Dmitro Koeleba. ,,Maar nu realiseren we ons dat er wel een tribunaal voor deze Russische daad van agressie moet komen.”

Zelfde verhaal, zelfde suggestie als bij de inleiding het geval is, maar nu geldt de kracht van herhaling: Oekraïne staat moreel boven Rusland. Ook wordt het ‘samen-doen’ weer benadrukt, nu zelfs als voorwaarde gesteld. Oekraïne zou zelf niet de mankracht en capaciteit hebben om alle ‘misdadigers’ zelf aan te pakken. Dus of de andere landen, die zelf niet deel uitmaken van de oorlog (hierdoor wel) dat even willen doen.

“Een eerste onderzoekscentrum wordt binnenkort al gevestigd in Den Haag, maar over waar het tribunaal zélf moet komen, denkt Oekraïne nog na. ,,We begrijpen dat Nederland bereid is gastland te zijn, dat is heel genereus”, zegt Koeleba. ,,Wij overwegen dat nu, en gaan dat met Nederland bespreken, maar hebben nog geen definitief antwoord. Den Haag is natuurlijk wel de internationale hoofdstad van het recht.”

Ah, dus toch. Een zeldzaam gegeven: ‘overweegt’ is hier binnen het zelfde artikel al bijna een ‘feit’ geworden. Hoewel Oekraïne nog nadenkt over waar het tribunaal zelf moet komen, wordt wel al aangekondigd dat het eerste onderzoekscentrum binnenkort (!) al wordt gevestigd in Den Haag. Mocht het nog niet duidelijk zijn, Nederland maakt allang deel uit van deze oorlog. Het knuffelt met Oekraïne en onderzoekt de manier waarop Rusland gestraft gaat worden. Het juicht de EU-sancties toe en misleidt haar burgers middels suggestieve nieuwsartikelen om ook mee te dingen.

Selectie en emotie opwekken door anekdotisch ‘bewijs’

“Meer dan een jaar na de Russische invasie wordt duidelijk dat het oorlogsrecht op grote schaal wordt geschonden door burgers te vermoorden, vrouwen te verkrachten en naar schatting duizenden Oekraïense kinderen te ontvoeren naar Rusland. Hoekstra sprak recent een jongen van 11 jaar die door Russische soldaten ‘letterlijk onder de arm meegenomen’ werd en naar het zuiden van Rusland werd gebracht. Zijn dappere oma reisde hem achterna en bracht hem terug, vertelt Hoekstra, zelf vader van vier kinderen. ,,Als je zo’n verhaal hoort, springen de tranen je in de ogen.”

Wordt duidelijk? ‘Duidelijk’ is hier zeer subjectief en selectief, en wijst anaforisch naar zichzelf. ‘Duidelijk’ wordt dit namelijk uit de eenzijdige en selectieve berichtgeving van het AD zelf, en de andere reguliere media met hen. Voor de duidelijkheid, ik ontken niet dat de inhoud van het opgesomde rijtje waar is, echter, kan ik wel met zekerheid zeggen dat het selectief is. Het tegendeel kan in elk geval niet worden bewezen, aangezien Russian Today bijvoorbeeld niet meer bereikbaar is.

Dan volgt er een classic stukje pathos, en tevens een aantal anekdotische drogredenen waarbij een selectie aan emotie-opwekkende verhalen het grotere geheel moet representeren. Als je nog niet meevoelde met Oekraïne, dan misschien nu wel. Hieraan wordt toegevoegd dat Hoekstra zelf vader is – sympathie opwekken – en dat de tranen hem in de ogen springen. Ten minste, dat zou moeten als je zo’n verhaal hoort. Dit lezen we uit de algemene stelling “Als je zo’n verhaal hoort, springen de tranen je in de ogen”. Dus als dat bij jou niet zo is, dan moet je wel een heel kil persoon zijn, is wat we door deze uitspraak kunnen voelen.

Een tragisch verhaal uit Oekraïne, maar niet uit Rusland

“Verminkt door brandwonden“

In Lviv wordt niet gevochten. Het lijkt op het eerste oog een gewone vrijdagmiddag in een Europese stad: vrouwen – de mannen zijn op het slagveld – winkelen in het centrum, eten bij McDonald’s en pizzabezorgbrommers zoeven door de straten. Maar in ziekenhuis en revalidatiecentrum Unbroken is de oorlog ineens dichtbij. In een fysiotherapiezaal gooit Danylo van 20 een bal naar een leeftijdsgenoot om zijn balans te oefenen. In oktober, vertelt hij, ging hij in Charkov op een landmijn staan. Weg was zijn rechterbeen. Maar, zegt hij strijdbaar: ,,Het gaat nu goed met mij.” Hij heeft een prothese en is weer mobiel.

‘Wat krachtig, terwijl er zoiets ergs met hem is gebeurt’. Medeleven en respect wordt opgewekt. Zou het AD eenzelfde verhaal over een Russische soldaat of burger durven te vertellen?

Na deze alinea volgt nog een specifiek geval, gevolgd door het noemen van ‘een grote stroom gewonden’ – Oekraïense mensen die ook slachtoffer zijn geworden van de Russische oorlogsmisdaden. Een getal ontbreekt, dat kan namelijk ‘gefactchecked’ worden.

De kracht van context wordt weer eens bewezen, doordat deze verhalen direct worden opgevolgd door het volgende:

Direct doorpakken

“Die internationale daadkracht ziet Hoekstra ook bij de 29 landen die vrijdag in Lviv afspreken en er alles aan willen doen om oorlogsmisdadigers niet met hun misdaden te laten wegkomen. De groep bestaat niet alleen uit Europese landen, de VS, Canada en Australië, maar ook uit Japan en Guatemala. ,,Wij zitten als Nederland altijd op de voorste rij”, zegt Hoekstra, ,,maar het tegengaan van straffeloosheid is een opdracht voor de hele wereld.”

Nederland zit altijd op de voorste rij, als het aankomt op het bestraffen van misdaden. Nederland als held? Check. Internationale samenwerking en saamhorigheid? Check. De hele wereld uitnodigen om mee te doen? Check. Straffen direct linken aan de emoties die door de eerdere persoonlijke verhalen zijn opgewekt? Een slimme zet, maar doorzichtig.

Conclusie

Het artikel schetst een zeer selectieve en gekleurde context en zit boordevol ongefundeerde, suggestieve uitspraken. Het zet 1 partij in een positief, maar ‘slachtofferig’ daglicht, zonder de negatieve aspecten van deze te noemen. Dit artikel lijkt specifiek bedoeld te zijn om een klimaat te creëren waarbij genadeloze straffen mogen uitgevoerd worden op Rusland – in realiteit Russische burgers, zonder dat (Nederlandse) burgers hiertegen ageren. Je vergeet hierbij (bijna) dat deze straffen een directe consequentie voor jou als Nederlander impliceren, zoals we nu al merken aan bijvoorbeeld de energieprijzen. Het doet dit door medeleven te creëren, en tegelijkertijd het idee te schetsen dat je immoreel bent als je niet hetzelfde gedachtegoed hebt – ook al word je meegesleurd in een oorlog die niet van jou is.