Arts en auteur Dick Bijl: ‘Komst factcheckers één van ergste dingen die ons is overkomen”

De komst van factcheckers is volgens Dick Bijl “één van ergste dingen die ons de voorbije twee jaar is overkomen.” De arts en auteur concludeert dat ze geen feiten maar ‘onwelgevallige meningen’ checken. Hij onderbouwt dat heel logisch met een aantal voorbeelden uit The Guardian maar laat achterwege waarom het Britse medium daar ruimte aan geeft. Café Weltschmerz vult Bijl graag aan.

“De komst van de factcheckers is één van ergste dingen die ons de voorbije twee jaar is overkomen. Terwijl zij zelf geen enkele academische prestatie van belang hebben geleverd, en zelfs het lokale sufferdje ze te min vindt om aandacht aan ze te besteden, kunnen ze nu naar hartenlust anderen beledigen en kwetsen.” Dat zegt Bijl in zijn column op Overnu. Hij komt tot die conclusie na een logisch opgebouwd betoog over falsificatie en rectificatie in de media over zaken zoals coronadoden, de rol van Pfizer en mondkapjes.

Financiering

Het komt voor dat factcheckers geen academische prestatie hebben geleverd, maar dom zijn ze niet. Naast door de wol geverfde journalisten, betreft het vaak lieden die zijn gepromoveerd of kunnen leunen op een lange lijst aan (wetenschappelijke) publicaties. Zo’n cv maakt indruk op veel mensen. Ze presenteren zich met die steun in de rug als professional die ‘de mediaconsument’ met ijver en kennis wegwijs maakt in een doolhof van feiten, meningen en framing.

Critici van factcheckers laten zien dat ze vaak verre van objectief en onafhankelijk te werk gaan: ze worden (indirect) gefinancierd door partijen die belang hebben bij een bepaalde uitkomst. Dat een  ‘legitiem’ factcheckerbureau wordt geadviseerd door een oud-CIA en oud-NSA directeur geeft te denken. Het feit dat een multimiljardair zoals Bill Gates via zijn Bill en Melinda Gates Foundation (BMGF) Africa Check ondersteunt evenzo. Africa Check ‘scheidt feiten van fictie’ voor een continent waar de geldschieter heel wat maatschappelijke/medische/financiële belangen heeft.

Subtiel

Dat betekent niet dat de factcheckers het altijd helemaal bij het verkeerde eind hebben. Het is veel subtieler. Zaken kunnen uit hun context worden gehaald, data achtergehouden, grafieken gemanipuleerd. Opponenten kunnen verkeerd worden weergegeven of verdacht gemaakt. Of je geeft ruimte aan een tegengeluid, om dat vervolgens de nek om te draaien. Bijl heeft het over twee columns in The Guardian die ‘bijna tegenovergestelde meningen laten zien die in een krant uiteraard een plaats moeten krijgen.’ Hij merkt echter ook op dat de kritische column ‘werd gekaapt door een ander stuk‘ in de krant. Welk stuk zal uiteindelijk beklijven, dat van de columnist Zoe Williams die ruimte krijgt op de opiniepagina’s of dat van de adjunct-opinieredacteur Sonia Sodha?

De BMGF heeft de laatste jaren zo’n 13 miljoen dollar gedoneerd aan het mediabedrijf van naam. De laatste (directe) schenking eind 2020 van 3.5 miljoen dollar is geoormerkt als bestemd voor Global Health and Development Public Awareness and Analysis. Het is niet ondenkbaar dat de giften een rol spelen bij de inhoud van het medium. ‘Wie betaalt, bepaalt’, luidt een oud gezegde.

De oud-hoofdredacteur van het Geneesmiddelenbulletin en schrijver van Het Pillenprobleem was een aantal keer te gast bij Café Weltschmerz. Hieronder de video uit de zomer van 2020.