Bewijspolitie: Dit krijg je als je ‘wetenschappers’ laat bepalen wat de werkelijkheid is – Column Pieter Stuurman

Bewijspolitie

Deze column van Pieter Stuurman verscheen in De Andere Krant van 3 juni

In het VPRO programma Medialogica van 28 mei werd voortdurend geroepen dat de vrije media, zoals De Andere Krant, dingen zeggen die ‘niet bewezen’ zijn, en dat het daarom ‘complottheorieën’ zou betreffen. Een merkwaardige redenering.

Bestaat, volgens de VPRO, de werkelijkheid uit niets meer dan alleen een verzameling ‘bewijzen’? In die denkwijze zou alles dat (nog) niet bewezen is, ook niet bestaan. Als ik bijvoorbeeld opmerk dat er een koe in de wei staat, en ik spreek dat uit, dan zou ik dat (volgens deze ‘logica’) dus eerst moeten bewijzen voordat die koe er daadwerkelijk staat. En om dat te bewijzen, moet ik uiteraard wel de titel ‘wetenschapper’ dragen, want anders ben ik daarvoor niet gekwalificeerd, en dan is het natuurlijk geen echt bewijs. Nee, dan ben ik slechts een ‘koedenker’ die, zonder enig wetenschappelijk bewijs, roept dat er een koe in de wei staat. Volgens de VPRO-redenering ben ik dan een idiote fantast, die zomaar denkt dat hij in staat is om zelf iets op te merken. Net zo raar als mensen die in kabouters geloven. Sterker nog, de afwezigheid van bewijs, bewijst (volgens de VPRO) dat er géén koe in de wei staat.

Als dit de nieuwe media-code wordt, en daarop wordt door gevestigde orde sterk aangedrongen, dan zou dat betekenen dat er niet meer geschreven of gesproken mag worden over vermoedens, aanwijzingen of patronen. Het benoemen van een verschijnsel is dan alleen nog toegestaan als ‘de wetenschap’ het bestaan ervan bevestigd heeft. Als diezelfde wetenschap geen zin of geen geld heeft om zich erin te verdiepen, en bewijs dus uitblijft, dan bestaat het hele verschijnsel niet. Dat bewijs, ook in de wetenschap, altijd begint met een vermoeden, laat deze redenering buiten beschouwing.

Maar het VPRO-programma gaat nog een flinke stap verder. Zoals de lezers van De Andere Krant weten, zijn de meeste artikelen hier juist goed onderbouwd met officiële cijfers, peer-reviewd artikelen en onderzoeken. Maar ook worden er soms patronen en aanwijzingen beschreven die een beeld schetsen van wat er speelt in de wereld. Omdat de nieuwe priesterklasse van ‘experts’ daarvoor haar zegen nog niet gegeven heeft, noemt men dat ‘onbewezen’, en daarmee wordt een poging gedaan om de hele krant te diskwalificeren. De vele stellingen waarvoor wel wetenschappelijk bewijs is aangeleverd, worden voor het gemak genegeerd.

Overigens geldt de bewijsverplichting alleen voor de vrije media. De gevestigde media mogen roepen wat ze willen (of opgelegd krijgen – ik weet het, dat is een vermoeden), zonder daarop aangevallen te worden. Dan gelden de regels kennelijk niet. Zo mochten de massamedia twee jaar geleden eenstemmig en straffeloos verkondigen dat vaccinatie de enige uitweg uit de pandemie zou zijn, zonder dat daarvoor toen, net zoals nu, ook maar het minste bewijs bestond. Waar was de bewijspolitie toen D66 coryfee Jan Paternotte een podium kreeg in de kranten met zijn bewering dat de hele groep coronademonstranten uitsluitend bestond uit ‘ultrarechtse homohaters’? Ik heb voor die bewering geen enkele wetenschappelijke onderbouwing gezien, maar desondanks worden noch deze kranten, noch Paternotte ervoor op de vingers getikt.

Kennelijk is het leveren van sluitend bewijs voor alles wat gezegd en geschreven wordt alleen verplicht voor sommige mediakanalen, maar niet voor alle. De massamedia zijn er blijkbaar van gevrijwaard. En kennelijk is bewijs alleen bewijs als het wordt geselecteerd en opgediend door de VPRO (of de andere gevestigde media). Bewijs dat elders gegeven wordt, is geen werkelijk bewijs, en telt dus niet. En wat niet bewezen is, bestaat niet.

Voordat de wetenschap vanaf de renaissance een grote vlucht nam, was vrijwel niets bewezen. In de logica van de bewijspolitie zou er dus vrijwel niets hebben bestaan. Volgens diezelfde logica bestond er dus geen zwaartekracht voordat Newton het bestaan ervan bewees. Tja, dat krijg je als je wetenschappers (of degenen door wie ze gesubsidieerd worden) laat bepalen wat de werkelijkheid is.