Boven de wet? Mark Rutte wiste jarenlang elke dag zijn sms’jes

Mark Rutte wiste jarenlang structureel berichten op zijn telefoon. Hij bepaalde zelf of sms’jes moesten worden bewaard of konden worden vernietigd. De kans is zeer groot dat daar functiegerelateerde berichten bij zaten, en daarmee handelde hij in strijd met de archiefwet. Staat de minister-president boven de wet?

De Volkskrant had een zaak aangespannen omdat het de beperkte correspondentie die het ontving naar aanleiding van een WOB-verzoek uit 2020 ‘ongeloofwaardig’ achtte. De krant kreeg een gelimiteerd aantal berichten van de premier aan ambtenaren en sms’jes van mensen die contact met hem zochten.  Een veel omvangrijkere briefwisseling werd verwacht, niet in de laatste plaats omdat het land zich door de uitbraak van corona in crisistijd begaf.

Verdediging

De landsadvocaat verdedigde zich dinsdag 17 mei door te stellen dat de politiek leider van het land noodgedwongen aan ‘real-time archivering’ deed vanwege de beperkte capaciteit van zijn oude Nokia-telefoon. Er is volgens de advocaat geen reden om er vanuit te gaan dat dit ‘ondeugdelijk’ is verlopen. De Rijksvoorlichtingsdienst beweert dat de premier ‘in lijn met geldende instructies van de minister van Binnenlandse Zaken’ heeft gehandeld.’

Verdwenen berichten

Berichten van Femke Halsmema tijdens een coronademonstratie in de hoofdstad, zaten er echter niet bij. De burgemeester van Amsterdam stuurde de premier echter op 1 juni om 20:30 een sms volgens De Telegraaf. Ook zijn er geen berichten gevonden van Paul Polman, destijds topman van Unilever. Hij had contact met Rutte over de afschaffing van de dividendbelasting. Als dat al niet boven tafel is gekomen, wat heeft de selectie van ‘real-time archivering’ dan nog meer niet gehaald?

Speculaties

Is het onkunde of onwil? Is Rutte een man die liever met korte lijntjes werkt en daarom een smartphone buiten de deur houdt? Die heeft hij wel, maar naar verluidt gebruikt hij die alleen maar om het nieuws op te lezen. Overschatte hij zijn eigen oordeelsvermogen en archiefcapaciteiten? Of kwam het misschien wel goed uit dat hij zijn berichten vanwege de beperkte opslagcapaciteit wel ‘moest’ wissen?

De Volkskrant laat Charles Jeurgens, hoogleraar archiefwetenschappen, aan het woord: ‘Problematisch dat iemand op zo’n belangrijke functie een individuele beoordeling maakt over wat relevant is of niet. Waarom zou je dat niet overlaten aan ambtenaren die kennis hebben van de selectiemechanismen en bewaar- en vernietigingstermijnen?’

Delegeren. Zoals een accountant zich over de boekhouding ontfermt en een vakman een badkamer aanlegt. Hoewel, dat zou je nog op eigen houtje kunnen doen. Als het bad lekt, heb je alleen jezelf (of de buren) ermee. Maar in dit geval gaat het om landelijk bestuur, om transparantie over beslissingen en overwegingen die iedereen aangaan. Een minister-president heeft immers toch wel meer aan zijn hoofd en dan is archivering voor evaluatie niet iets wat je even snel doet aan het einde van de avond terwijl je op de bank neerploft na een zware dag werk?

Hugo de Jonge

Hugo de Jonge kreeg niet lang geleden al te maken met mogelijk illegale praktijken rond opslag en delen van correspondentie. Hij gebruikte zijn privé mail voor politieke aangelegenheden (de mondkapjesdeal met Sywert van Lienden onder andere) omdat dat hem makkelijker uitkwam. Hij vergat nog weleens een wachtwoord en dat bracht een hoop ongemak met zich mee. Dat ongemak bleek later groter bij de WOB-aanvragers die zijn gangen na wilden lopen.

Rutte nam het destijds voor de voormalige minister van Volksgezondheid op. Hij kon heel goed begrijpen dat de dingen gegaan waren zoals ze waren gegaan. Al was het natuurlijk niet goed te praten. Had hij toen niet alvast een voorschot kunnen nemen op wat hem mogelijk te wachten stond? Dat hij ook zelf het heft in eigen handen had genomen en een eigen interpretatie gaf aan de Wet Openbaarheid Bestuur? Daarover zweeg hij. Hoopte hij dat hij niet aan de beurt zou komen of was hij zich van geen kwaad bewust? Real-time archivering of real-time vernietiging? Onkunde of onwil?