China vredesonderhandelaar in Hoorn van Afrika: volgende stap als wereldleider?

China neemt de rol van vredesonderhandelaar op zich tijdens de Vredesconferentie in Addis Abeba later deze maand. Een trendbreuk: de Aziatische grootmacht investeert immers al tientallen jaren in Afrika maar staat erom bekend zich afzijdig te houden van binnenlandse politieke aangelegenheden.

Van 20 tot 22 juni komen vertegenwoordigers van landen zoals Kenia, Ethiopië (gastheer) en Sudan bij elkaar tijdens een vredesconferentie voor de Hoorn van Afrika. De regio staat bol van conflicten: zo woedt in Ethiopië een burgeroorlog, voert de Somalische Al-Shabab beweging aanslagen uit in Kenia, en heeft het leger in Sudan vorig jaar de macht gegrepen.

Bescheiden

Vele experts vinden het opmerkelijk dat China het initiatief financieel en diplomatiek steunt. Het land stond er tot voor kort namelijk om bekend vooral via handelsbetrekkingen relaties aan te gaan met andere landen. Het hield zich verre van binnenlandse politiek, laat staan militaire interventies.

Die strategie heeft ze geen windeieren gelegd: China bezit havens, legt wegen aan en delft grondstoffen in alle uithoeken van de wereld. Het is niet ongebruikelijk om bijvoorbeeld grote groepen Chinese arbeiders aan de weg te zien werken in de binnenlanden van Suriname, of een supermarkt vol Chinese noedels en thee aan te treffen in Nigeria.

Overheden en bedrijven zien de investeringen graag tegemoet en zolang China zich -in tegenstelling tot de Verenigde Staten- niet mengt in de lokale en landelijke politiek, zijn veel mensen tevreden. De Chinese economie profiteert ondertussen met de uitbreiding van de Nieuwe Zijderoute die de handelsroutes van Europa, Afrika en Azië met elkaar verbindt via een grootschalig infrastructureel netwerk.

De enorme schulden die landen op zich nemen door de Chinese investeringen, zorgen ervoor dat ze steeds afhankelijker worden. Wanneer de financiële verplichtingen niet nagekomen worden, heeft China weer eenvoudiger toegang tot land en grondstoffen waarmee de schuld wordt vereffend. In dat opzicht hebben ze geleerd van de Amerikaanse manier van zakendoen.

Zelfvertrouwen

De zakelijke aanpak verandert met de aankomende vredesconferentie. Volgens Aaron Tesfaye, professor politieke wetenschappen aan de William Patersin University te New Jersey, is het een volgende stap in leiderschap. Nu de economische relaties stevig zijn gevestigd en er een basisvertrouwen is ontstaan, maakt China zich op voor de volgende stap, beweert hij.

De Ethiopische Seifudein Adem, professor Geopolitiek aan de  Doshisha Universiteit in Japan, ziet het anders, laat ook hij de South China Morning Post weten: “Het zogenaamde principe van non-interventie werd eigenlijk nooit echt in de praktijk gebracht.” De betrokkenheid bij de vredesonderhandelingen is vooral een verandering van vorm: het land stelt zich niet langer op als bescheiden en stille onderhandelaar maar toont zich meer aan de buitenwereld.

Het duidt op een groeiend zelfvertrouwen dat China dat durft te doen. Eerst in Addis Abeba, later in andere delen van de wereld. Volgens Adem gebruikt het land de vredestop in de Hoorn van Afrika als experiment. Afhankelijk van de uitkomsten zal het zijn aanpak wijzigen dan wel uitbreiden, meent hij.

Economische motieven

Neemt China de nieuwe rol op zich vanuit een moreel besef? Kunnen ze de de strijd in het noordoostelijk deel van Afrika niet langer met lede ogen aanzien? Uiteraard spelen er economische belangen: oorlog en conflict brengen de projecten van de Nieuwe Zijderoute in gevaar.

Zoals de Grote Ethiopische Renaissance Dam, het wegennetwerk in Eritrea of het spoor tussen Ethiopië en de Republiek Djibouti. Het is ook in het belang van China dat Kenia -samen met Ethiopië een economische speler van belang in de regio- straks in staat is haar schulden te voldoen aan de Aziatische investeerder. China is kortom gebaat bij een goede reputatie en rust en welvaart in het gebied.

The American Way

De Amerikaanse David Shinn, oud-diplomaat in Ethiopië, is sceptisch of het land al klaar is voor de volgende stap: “China kan goed luisteren, maar heeft in het verleden aangetoond maar weinig interesse te hebben om de stevige maatregelen te nemen die vaak nodig zijn om dergelijke conflicten op te lossen.”

Het lijkt erop dat Shinn ‘The American Way’ van ‘conflictbeheersing’ als dé manier ziet om met meningsverschillen en tegenstrijdige belangen om te gaan. China lost Amerika steeds meer af als wereldleider. Dat gaat gepaard met een grote economische en militaire macht. Die wenden ze anders aan dan de VS en dat is voor veel mensen (in het Westen) nog wennen. China zelf lijkt ook haar weg nog te moeten vinden, maar dat de kaarten tegenwoordig anders geschud worden, is een zekerheid.

Meer lezen?

Op Café Weltschmerz staan regelmatig artikelen over China, zowel nieuwsberichten als achtergrondartikelen. Lees in het verlengde van dit artikel bijvoorbeeld ook de onderstaande bijdrage van eind maart.

Waarom Midden-Oosten, Rusland en China elkaar steeds beter weten te vinden