‘De geschiedenis wel gelezen maar er niet van geleerd’

De nieuwste editie van Gezond Verstand ligt vanaf vandaag in de winkels. Zoals altijd gaat Karel van Wolferen in op de inhoud van het tijdschrift. De oprichter en hoofdredacteur leest zijn openingsartikel voor en licht het toe voor de camera. “De gedachte dat de notie van ‘nooit meer’ er niet meer zou kunnen zijn, is eigenlijk niet te bevatten.”

Van Wolferen spreekt over de voorgeschreven werkelijkheid. Dat doet hij vaker, het is voor hem een essentieel begrip om de huidige situatie van corona en crisis te begrijpen. Het vereist volgens de ervaren journalist een groot voorstellingsvermogen om de voorgeschreven werkelijkheid te bevatten. En doorzettingsvermogen, want: “Het is ons gaan ontbreken aan middelen om de feiten van de werkelijkheid op een betrouwbare manier na te gaan.” Wie het voorgehouden narratief echter doorziet is volgens de ervaren journalist in staat de werkelijkheid te aanschouwen.

Het is volgens Van Wolferen nodig om bepaalde zaken te herhalen, omdat ze anders uit het zicht raken. Dat is dan ook de reden “om de kennis uit artikelen uit de eerste jaargang opnieuw de revue te laten passeren.” Doen we dat niet, dan dreigt die kennis ondergesneeuwd te raken door aanhoudende propaganda vanuit de overheid en andere belanghebbenden.

Dat proces is niet te onderschatten, want: “ook ons vertrouwen in de elementaire verzameling van behandelende en controlerende medische instituties die zo hartstochtelijk samenwerken met de voorgeschreven werkelijkheid van een pandemie is verloren gegaan. Dat heeft onze samenleving ondersteboven gegooid. We zijn zelfs “op het punt beland dat we onze eigen artsen niet langer kunnen vertrouwen.”

Haast onvoorstelbare gebeurtenissen uit het verleden moeten in leven blijven. Denken, herdenken en herinneren is daarom de boodschap van de hoofdredacteur. Voor Van Wolferen is het pijnlijk om te zien dat de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog en het totalitaire gedachtegoed verdwijnt.

Hij verwijst naar een commentaar uit 1978 in het boek: ‘Trouw, een ondergrondse krant- heruitgave van alle Trouw-nummers,’ waarin wordt teruggeblikt op de rol van de journalistiek in de oorlog. “Er wordt gesteld dat de oorlog dan wel voorbij was, maar dat de vijand nog altijd aanwezig bleef: “De moeilijk uit te roeien en verleidelijke vijand van totalitaire controle over onze maatschappij.”.

Van Wolferen vertelt over de voorbije decennia waarin de herinnering aan onderdrukkende regimes nog vers in het geheugen lag. Het diende als waarschuwingsmechanisme. “Dat lijkt nu uit het zicht te verdwijnen. Elke poging om de Tweede Wereldoorlog in verband te brengen met de huidige tijd, bijvoorbeeld in de Tweede Kamer, wordt veronachtzaamd.”

Dat zorgde voor een doorbraak bij de hoofdredacteur: “Plotseling stond mij levensgroot het grote vergeten voor ogen. Het voornemen ‘nooit meer vergeten’ – ik ben er nee opgegroeid, daar viel niet aan te tornen- leek nu te zijn weggeëbd uit de hersenen van veel van mijn landgenoten. De gedachte dat de notie van ‘nooit meer’ er niet meer zou kunnen zijn, is voor mij eigenlijk niet te bevatten.”

Van Wolferen sluit af met een citaat van Dick Houwaart, de samensteller van ‘Trouw, een ondergrondse krant’. ” ‘Pas toen de bezetting was afgelopen begrepen wij de volle omvang van onze vooroorlogse nalatigheid. Het leren omgaan met een situatie die antidemocratisch, on-Nederlands, dictatoriaal en misdadig is. We hebben de geschiedenis wel gelezen maar er niet van geleerd.’ Houwaart herinnerde eraan dat de vraag die Trouw steeds indringend stelde niet was of het de oorlog materieel zou overleven maar of ons volk nog een vrij volk zou zijn. Hij waarschuwde tegen een perfect systeem van alles omvattende registratie waarmee men in 1978 bezig was.”

Haal de nieuwste Gezond Verstand bij de kiosk of kijk op de site om een abonnement te nemen of een nummer te bestellen. Ook oude exemplaren zijn nog te verkrijgen, alsmede een aanbiedingspakket van 20 oude nummers voor vijf euro.