Dit is hoe Radio1 zich laat gebruiken als spreekbuis van Oekraïne

“Russische wandelaars zijn niet meer welkom bij de Nijmeegse vierdaagse, er schijnt wel een grote groep Oekraïense wandelaars deze kant op te komen.” Het is een grap uit het tv-programma Dit Was Het Nieuws. De een lacht erom, een ander haalt zijn schouders op en een derde reageert geschokt. Over smaak valt niet te twisten maar het radioprogramma Alicante doet het toch: “Over sommige dingen moeten geen grappen gemaakt worden.”

In het radioprogramma (van BNN/VARA) op Radio 1 bespreken ze de do’s en don’ts: “Ik vind het niet heel tof om grappen te maken over mensen die al slachtoffer zijn,” zegt Aron de Jong, mede verantwoordelijk voor Alicante. “Grappen maken over de mensen daar, dat gaat me echt te ver,” zegt een meisje dat op straat naar haar mening wordt gevraagd. De Oekraïense Julia meent dat er een grens getrokken moet worden op het moment dat humor kwetsend wordt. Daar is iedereen het na een uitzending van een half uur over eens: je kunt grappen maken, maar let op de context. Wie weet schaad je wel iemand!

Safe Space

Grens? Is humor niet juist daar om te schuren, te prikken daar waar het pijn doet, het ongemak op te zoeken? “Is het too soon om grappen te maken over Oekraïne?” vraagt de presentatrice zich af. Samen met de andere makers en geïnterviewden van Alicante zoekt ze duidelijk naar een kader, naar een ruimte waar niemand zich beledigd zou kunnen voelen. Noem het een safe space van de humor.

Maar kan iemand zich wel echt op zijn dijen kletsen als er niemand aanstoot neemt aan de grap? Moet humor niet juist de taboes opzoeken en is het niet juist de komiek die moet vertellen dat de keizer geen kleren aan heeft? Moet de cabaretier zijn publiek niet confronteren met de ongemakkelijke waarheid? Is het niet juist de originele invalshoek van de grappenmaker die zijn publiek de schellen van de ogen doet vallen, de samenleving van zuurstof voorziet zodat een gesprek op gang kan komen?

De makers van Alicante gidsen de luisteraar door het politiek correcte landschap met aan de ene kant “memes die niet door de beugel kunnen”, foute TikTok-video’s en “kwetsende grappen.” Aan de andere kant kan er wel gelachen worden om de Russische president Vladimir Poetin: “Dit vind ik dus heel grappig. Omdat we Poetin belachelijk maken,” zegt een jongen die direct bijval krijgt: “Ja, dit gaat niet over de mensen die daar slachtoffer (van Poetin, red.) van zijn.” Het is allemaal terug te luisteren via de app en de site van Radio1- dat tot voor kort nog uitzond onder de slogan ‘het nieuws van alle kanten.’

Hoe media werkt

Chloë Arkenbaut, door Radio 1 geïntroduceerd als meme-kenner, vindt het prachtig te zien dat Oekraïense burgers als helden worden neergezet en dat creatievelingen Poetin en de Russen belachelijk maken. Ze rept niet over eenzijdige verslaggeving of blinde volgzaamheid van het in Nederland dominante narratief maar ziet de eenzijdigheid als een positief verschijnsel. “Ik ben het er absoluut mee eens dat over sommige dingen geen grappen gemaakt moeten worden.” Ze onderbouwt dat door te verwijzen naar een onderzoeker die volgens haar onderzoek doet naar Russische desinformatie: “Zij zegt dat ze nog nooit zo’n succesvolle countercampagne tegen desinformatie heeft gezien, omdat de Oekraïense president overduidelijk snapt hoe media werkt.”

Hoe media werkt… Laat het nog even inzinken. Elke oorlog is ook meteen een media-oorlog, en in het moderne mediatijdperk gaat de zin ‘in een oorlog sneuvelt de waarheid als eerste’ nog altijd op. Als je weet hoe media werkt… zou het dan verstandig zijn om, op zoek naar de waarheid, iets verder te kijken dan het officiële Twitter-account van Oekraïne, het land dat blijkbaar heel goed snapt hoe media werkt?

Knock-out

‘Waarheid? Ging dit stuk niet over humor ofzo?’ Klopt. Een goede grap weet door het zwaarst bewaakte pantser heen te breken en de meest afgestompte persoon te bereiken. Het kan een bres slaan in een muur van rationalisatie. Een treffende spotprent kan de meest ge-PR’de persoon treffen en een sterke punchline slaat zelfs de best beveiligde tiran knock-out. Oh wacht, dat is niet de bedoeling? Of alleen als je de boeman/duivel/slechterik/dictator (kies maar) raakt?

Direct nadat Will Smith en Chris Rock de ogen van de wereld naar zich toetrokken met het slap-in-the-face incident/toneelstuk (kies maar), verschenen de eerste memes met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky die Poetin een klap verkoopt. “Beeldtaal is mooi, wat een krachtig middel hè,” concluderen ze in de radiostudio.

The Slap Heard Around The World! Everyone wanted to see Zelenskyy slap Putin instead of Will Smith slapping Chris Rock at the Academy Awards / Oscars. Hopefully, Russia will withdraw from its invasion of Ukraine, and this senseless loss of life will stop. pic.twitter.com/InLzJkDx5k

— Lady Cornflake 🇪🇺🇬🇧 (@LadyCornflake) April 2, 2022

‘Man wat doe je moeilijk, laat ze toch…’ Zo af en toe legt de schrijver van dit artikel een stuk uit de media op de snijtafel. Niet te vaak, want laat de feiten maar voor zich spreken en ga uit van eigen kracht… Maar soms moet het dan toch, zo onschuldig is het namelijk niet: het begint met het afbakenen van de vrijheid van meningsuiting, maar via een cancelende moraalpolitie en de invloed van activistische woke-groeperingen eindigt het voor je het weet met verregaande omgevingsanalyses van de overheid, het verbieden van media-uitingen en een bloeddorstige (geïnstitutionaliseerde) gedachtenpolitie.

Paastips/naschrift

Binnenkort is het weer Pasen. Hoe zat dat ook alweer: iets met de meubelboulevard, paaseieren? Oh ja, de kruisiging van Jezus. Ruim veertig jaar geleden maakten de comedians van Monthy Python de film Life of Brian. Voor veel mensen was het destijds een grof schandaal dat de film überhaupt vertoond werd: het drijft de spot met religie in het algemeen en het christendom in het bijzonder. Als klap op de vuurpijl werd het lied ‘Always look on the bright side of life’ ingezet bij de kruisiging van Jezus (onderaan dit artikel te zien, gevolgd door de gehele songtekst). Voor veel mensen is/was dat blasfemie in zijn meest extreme vorm.

Zij mogen de film overslaan en over krap twee weken inschakelen op een smaakvolle/integere/grappige/tenenkrommende/hemeltergende uitzending van The Passion op tv, of volledig in contemplatie luisteren naar de Matthäus Passion. Als het dan toch geen bezoek aan de schoonouders wordt. De mensen die open staan voor een intellectuele/emotionele uitdaging, kunnen Life of Brian bekijken op Netflix.

Er waren toen de film uitkwam genoeg mensen die vonden dat het “too soon” was, “niet door de beugel kon” en geen rekening hield met de mensen die gekwetst zouden worden. Toch vond de film doorgang eind jaren ’70 zodat we nu, vooralsnog, alle vrijheid hebben om zelf een oordeel te vellen. God zij dank.

Some things in life are bad
They can really make you mad
Other things just make you swear and curse
When you’re chewing on life’s gristle
Don’t grumble, give a whistle
And this’ll help things turn out for the best

And…always look on the bright side of life
Always look on the light side of life

If life seems jolly rotten
There’s something you’ve forgotten
And that’s to laugh and smile and dance and sing
When you’re feeling in the dumps
Don’t be silly chumps
Just purse your lips and whistle – that’s the thing

And…always look on the bright side of life
Come on
Always look on the bright side of life

For life is quite absurd
And death’s the final word
You must always face the curtain with a bow
Forget about your sin – give the audience a grin
Enjoy it – it’s your last chance anyhow
So always look on the bright side of death
Just before you draw your terminal breath

Life’s a piece of shit – when you look at it
Life’s a laugh and death’s a joke
It’s true
You’ll see it’s all a show
Keep ‘em laughing as you go
Just remember that the last laugh is on you

And always look on the bright side of life
Always look on the right side of life

(Come on Brian, cheer up)

Always look on the bright side of life
Always look on the bright side of life

(Worse things happen at sea you know)

Always look on the bright side of life

I mean – what have you got to lose?
You know, you come from nothing
You’re going back to nothing
What have you lost? Nothing

Always look on the right side of life