Doe er je voordeel mee: Dirty Dozen & Clean Fifteen

Jaarlijks komt de Environmental Working Groep (EWG) uit met twee lijstjes: de Dirty Dozen en de Clean Fifteen. Het is een speciale Shopper’s Guide om je te gidsen langs de groenten- en fruitschappen in de winkel. Zoals de naam al doet vermoeden bevat de Dirty Dozen-lijst 12 groenten en fruit, die je liever niet wilt eten omdat ze het meest vervuild zijn met pesticiden. De Clean Fifteen bevat uiteraard de 15 meest schone versies. Helaas horen blauwe bessen en sperziebonen dit jaar voor het eerst bij de Dirty Dozen. Helaas omdat sperziebonen door de bank genomen toch bij de meeste mensen wekelijks op het menu staan en blauwe bessen in zwang zijn voor het ontbijt. Hoevelen starten niet de dag met een kommetje muesli, yoghurt en blauwe bessen? 

De lijsten worden jaarlijks opgesteld met gegevens die de EWG van het Amerikaanse ministerie van Landbouw en de Amerikaanse Food and Drug Administration krijgt. De gids voor 2023 bevat de data van 46,569 samples van 46 soorten groenten en fruit. Belangrijk detail: ze worden op z’n minst gewassen voordat ze worden getest. Maar zelfs hierna komen er uit de testen sporen van wel 251 verschillende pesticiden.

De Dirty Dozen 2023
1. Aardbeien
2. Spinazie
3. Boerenkool
4. Perziken
5. Peren
6. Nectarines
7. Appels
8. Druiven
9. Paprika’s en hete pepers
10. Kersen
11. Bosbessen
12. Sperziebonen

Belangrijkste advies: Kies hier waar mogelijk voor een biologische variant.

De Clean Fifteen 2023
Deze kun je veilig eten, want hierop zijn vrijwel geen pesticiden op aangetroffen:
1. Avocado’s
2. Maïs
3. Ananas
4. Uien
5. Papaja
6. Doperwten (diepvries)
7. Asperges
8. Honingmeloen
9. Kiwi
10. Kool
11. Champignons
12. Mango’s
13. Zoete aardappelen
14. Watermeloen
15. Wortelen

Nu kun je denken, ja, dat is in Amerika. Hoe vertaalt zich dat naar de Nederlandse situatie? Dat is een terechte vraag. Een bericht van vorig jaar in de Guardian geeft aan dat in Europa de vervuiling van fruit met pesticiden in de laatste tien jaar met 53% is toegenomen.

In Nederland is de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) verantwoordelijk voor controle op gebruik van pesticiden. Zij doen steekproeven en vermelden in hun laatst gepubliceerde rapportage dat het aantal overschrijdingen van residuen van pesticiden in Nederland klein is. En waar ze wel waren gevonden, waren er geen gezondheidsrisico’s volgens de NVWA. Deze gegevens bevestigen dus niet het beeld dat in het Guardian artikel wordt geschetst.

Toch is berichtgeving via de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) alarmerender. Een derde van het voedsel dat in Europa wordt gegeten, bevat twee of meer pesticiden, zo zeggen zij in hun jaarverslag. Voor sommige producten noemen zij de situatie zorgwekkend, dat geldt bijvoorbeeld voor rozijnen (komen niet in de Amerikaanse lijst voor, maar die zouden met stip bovenaan moeten staan). Ook druiven, peren, kersen en aardbeien bevatten in meer dan 65% van de gevallen twee of meer resten van pesticiden. Met de zomer op komst is dit wel iets om rekening mee te houden, en als het maar even kan te kiezen voor biologische aardbeien met slagroom.

De adder onder het gras is dat het zo kan zijn dat de waarde van elke pesticide afzondelijk wel onder de toegestane waarde kan zijn, waardoor het geen gezondheidsrisico’s zou geven. Hierbij wordt echter geen rekening gehouden met zogenaamde cocktaileffect, zoals in een artikel op vitakruid.nl beschreven:

Hans Muilerman van de onderzoeksgroep Pesticide Action Network Europe (PAN Europe): “De NVWA werkt met een totaal achterhaalde aanpak. Daar is al dertig jaar wetenschappelijke consensus over. Je moet kijken naar het totaal van de schadelijke stoffen, naar de combinatie-effecten en niet naar de giftigheid per afzonderlijke stof. Er zijn stoffen die geen effect hebben op zichzelf, maar wel in combinatie met andere stoffen.”

Lucas Reijnders, biochemicus en emeritus-hoogleraar milieukunde aan de Universiteit van Amsterdam, beaamt dit. Ook hij vindt dat toezichthouders zouden moeten kijken naar de ‘cocktaileffecten’, omdat de huidige werkwijze niets zegt over gevaren voor de volksgezondheid.

De lijstjes uit Amerika zijn sowieso een goede leidraad in de winkel. Want wat er in onze schappen ligt, komt vanuit de hele wereld naar ons toe.

Tot slot:
– Als je fruit en groenten schilt, zorg dat het mesje en je handen niet in aanraking komen met het schoongemaakte groente en fruit.
– Kies voor biologisch waar mogelijk.
– Als je toch wat eet uit de dirty dozen lijst, weet dat er ook vitaminen, mineralen en vezels inzitten. Gezonde stoffen dus.
– Varieer dagelijks zo veel mogelijk tussen alle groenten en fruit die beschikbaar is. Dat levert misschien wel de belangrijkste, gezondst mogelijke cocktail op.