Een Parlement der Dingen of een Planeetpuntensysteem? Vier scenario’s voor Nederland

Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) is een overheidsinstantie die strategische beleidsanalyses maakt op het gebied van milieu, natuur en ruimte. Zij presenteerden onlangs een rapport met daarin een viertal scenario’s gericht op een duurzaam Nederland. De vier scenario’s laten zien hoe Nederland er in 2050 uit kan zien en beogen richting te geven aan politieke besluiten. In een van de scenario’s krijgt De Natuur zelf ook een stem in een ‘Parlement der Dingen’ en wordt gesproken van een Planeetpuntensysteem: een beperkt aantal punten dat je als mens mag uitgeven aan klimaatonvriendelijk gedrag.

Uitgangspunt

Voor het Planbureau staat als een paal boven water dat er ingrijpende keuzes nodig zijn: transitie naar een klimaatneutraal energiesysteem, overgang naar een circulaire economie, omschakeling naar een duurzame landbouw en bouw van een groot aantal nieuwe woningen. De scenario’s (onder de titels Mondiaal Ondernemend, Snelle Wereld, Groen Land en Regionaal Geworteld) zijn vier verschillende variaties op ditzelfde, kennelijk onbetwiste uitgangspunt.

Tijdlijnen

Elk scenario is uitgewerkt in een tijdlijn met concrete, mogelijke gebeurtenissen, lopend tot het jaar 2050. Zo is in scenario Mondiaal Ondernemend in 2035 meer dan de helft van de Nederlandse landbouwgrond in bezit van internationale agrarische conglomeraten en is in 2042 een kerncentrale op de Maasvlakte gereed. Volgens de tijdlijn van Snelle Wereld werkt nog vóór 2030 het merendeel van de medewerkers thuis en komt beleid vanaf 2030 tot stand met behulp van augmented decision making: beslissingen op basis van patroonherkenning en zelflerende algoritmes. Scenario Regionaal Geworteld voorziet in 2032 lockdowns vanwege vogelgriep en een wereldwijde handelsstagnatie ten gevolge van hoge brandstofprijzen in 2034.

Stem van de natuur

In het scenario Groen Land staat planeet aarde centraal. Natuurinclusiviteit in gedrag en beleid is in deze samenleving vanzelfsprekend. De tijdlijn bevat de start van een planeetpuntensysteem in 2030, ingevoerd door een al eerder ingestelde Rijks Punten Dienst: een jaarlijks budget van planeetpunten voor iedereen, te besteden aan leefomgevingsonvriendelijk gedrag. Een eigen auto zal voor velen te veel planeetpunten kosten, maar gelukkig zijn veel bestemmingen in deze tijdlijn straks lopend, fietsend en steppend te bereiken. Het puntensysteem versterkt zichzelf: woningen die niet op loop- of fietsafstand van voorzieningen liggen, dalen snel in prijs en ontwikkelaars zullen in die gebieden niet snel meer bouwen. Zo zorgt het planeetpuntensysteem voor een concentratie-effect, waardoor er weer minder punten gebruikt hoeven te worden om bij de voorzieningen te komen. Dat is mooi meegenomen! Opvallend in dit scenario is ook de oprichting van het ‘Parlement van de dingen’ in 2040. Deze term verwijst naar een besturingsfilosofie waarin niet-menselijke actoren een politieke stem krijgen. Wordt de Noordzee, de ijsvogel of de Hoge Veluwe een rechtspersoon met stemrecht? Wie zal het zeggen.

Bruikbaar

Het rapport werd op 30 maart jl. gepresenteerd aan een groot publiek: 1600 aanmeldingen, waarvan 250 aanwezig. Het eerste exemplaar van het rapport werd door PBL-directeur Marko Hekkert overhandigd aan Hugo de Jonge en aan Huib van Essen, gedeputeerde RO van de provincie Utrecht. Hugo de Jonge vond het een inspirerend rapport, dat goed bruikbaar is voor de scherpe keuzes die gemaakt zullen moeten worden voor de toekomst van Nederland.