Eerste barsten in filantropiesprookje? Melinda Gates trekt handen af van Bill & Melinda Gates Foundation

Melinda Gates trekt haar handen af van de Bill & Melinda Gates Foundation (BMGF). Althans, zo valt op te merken uit haar laatste brief voor GivingPledge, een organisatie van rijke filantropen die publiekelijk beloven het grootste deel van hun rijkdom te doneren aan goede doelen. Wie goed tussen de regels door leest, ontwaart een paar opvallende zaken.

Het is interessant om een paar uitspraken van Melinda Gates – die na haar scheiding van Bill Gates in 2021 vaak wordt aangeduid als Melinda French Gates- tegenover de filantropische praktijken van haar ex-man te zetten. Hoewel ze nergens expliciet de gang van zaken van de BMGF benoemt, wordt duidelijk dat ze een andere richting wil inslaan met de rijkdom waar ze over beschikt.

• ‘Ik erken dat het absurd is dat zoveel rijkdom in handen is van één persoon,’ schrijft Melinda.

Zou dit over de ‘absurde rijkdom’ van French Gates’ ex-man kunnen gaan? In 2000, bij de oprichting van de BMGF, een stichting die zich presenteert als gericht op het bestrijden van armoede, het investeren in onderwijs en reproductive health*, lag zijn vermogen rond rond de 63 miljard. In 1994 toen de William H. Gates Foundation, de voorloper van de BMGF werd opgericht – na vele rechtszaken tegen hem en reputatieschade in die tijd – , was dat nog ‘slechts’ 9 miljard. Zijn vermogen is dus meer dan verdubbeld sinds het besluit een gezamenlijk fonds op te richten, en zelfs 15 keer groter dan toen de Samaritaan in hemzelf werd geboren in 1994. De rijke Gates uit de jaren ’90 is na jaren van ‘geven’ dus vele malen rijker geworden. Russel Brand verbaast zich erover en concludeert over ‘vrijgevige’ miljardairs: “Ze zijn er niet voor distributie van welvaart, het zijn experts in het accumuleren van rijkdom.”

Het wordt nog vreemder wanneer de belofte van de Giving Pledge erbij wordt gepakt. Met de Giving Pledge, de Gelofte van Geven, werd in 2010 een nieuw hoofdstuk aan de geschiedenis van filantropie toegevoegd. Het initiatief werd samen met ‘superinvesteerder’ Warren Buffet opgericht door het voormalige echtpaar Gates. Via de club van de Giving Pledge beloofden miljardairs tijdens of na hun leven ten minste de helft van hun vermogen weg te geven. Bill en Melinda gingen daar zelf ruim overheen en zeiden 95 procent van hun rijkdom te willen doneren, Buffet zelfs 99 procent. Niet alleen beloofden ze dus zelf geld weg te geven, ze inspireerden anderen hetzelfde te doen. Dat gebeurt wel, maar ze schijnen er zelf economisch niet bepaald op achteruit te gaan.

Overbodig

Na de vaststelling van de absurditeit van rijkdomsconcentratie vervolgt Melinda:

• ‘Ik geloof dat weggeven het enige juiste is om te doen- zo doordacht mogelijk en met zoveel mogelijk impact. Het uiteindelijke doel van elke filantroop zou een overbodige filantropie moeten zijn.’

Als filantropie nodig zou zijn om de problemen in de wereld op te lossen, zijn de filantropen in die missie niet geslaagd. Armoede, inkomensongelijkheid, ziektes, milieuvervuiling etc. zijn nog steeds aan de orde van de dag. Je zou kunnen zeggen: ‘Logisch, Melinda is een idealist, ze heeft het over een utopie. Natuurlijk kunnen ze zichzelf niet overbodig maken, maar ze zijn op de goede weg. Zonder mensen zoals Bill Gates zouden we er nog veel slechter voorstaan.’ Is dat zo? Zou de wereld er niet ook zonder Gates, Buffet en andere superrijken er beter voor staan dan pakweg twintig jaar geleden?

Mensen zoals Harvard-professor Steven Pinker, de Belgische filosoof Maarten Boudry en bestseller-auteur Yuval Harari zien een onverwoestbare vooruitgang op alle gebieden door de eeuwen heen dankzij o.a. de ontwikkeling van nieuwe technologie, wereldwijd meer toegang tot onderwijs en kennisverspreiding. De wereld is over het algemeen beter af dan voorheen dankzij miljarden mensen die elke dag hun tijd, talent, hoofd en handen inzetten om vooruit te komen in het leven.

‘Maar de investeringen van de gulle gevers dan in onderwijs, een betere gezondheid etc.?’ Die investeringen moeten onder de loep genomen worden. Fossiele brandstoffen, Walmart, McDonalds, Coca-Cola? Monsanto/Bayer? Tech-investeringen? De Big Pharma investeringen in o.a. GlaxoSmithKline, GAVI (de global vaccine alliance), Novartis, Sanofi en Merck? Zijn dat de bedrijven die de wereld gaan redden? Hun reputatie en de vele schandalen, schikkingen en rechtszaken wijzen eerder op het tegendeel.

Met geld schuiven

Miljardairs zijn de laatste decennia alleen maar rijker zijn geworden. Dat hebben ze voor een deel te danken aan slimme ideeën en mooie producten, maar voor een groot deel ook aan juridische en financiële constructies waar ‘de gewone man’ niet eens van kan dromen. Met een leger aan juristen en lobbyisten achter zich sluizen ze vermogen naar belastingparadijzen, maar ook ‘altruïstische’ fondsen zijn een instrument om het vermogen van de gever te doen groeien.

Door eigen vermogen via het fonds (de BMGF beschikt met ongeveer 51 miljard dollar over een grote pot) te schenken aan bedrijven waar Bill aandelen van bezit, waardoor de bedrijven kunnen groeien, groeit zijn eigen vermogen ook. Dat kan hij dan weer overhevelen naar zijn stichting, daarmee belastingen vermijdend. Het is in feite eerder het het schuiven met geld dan het weggeven van geld. In de woorden van Robert F. Kennedy Jr.: ‘Het stelt hem (Gates, red.) in staat zijn geld op talloze manieren te verbergen. Het is een win-win!’

Een flink deel van het geld van ‘gulle Bill’ gaat via de BMGF naar bedrijven en instituten die zijn onder te brengen onder het kopje Global Health. Zij houden zich bezig met de verkoop, marketing en ontwikkeling van farmaceutische producten, medische apparaten, vaccins en meer. Daar verdient ‘zakelijke’ Bill weer mee. Hieronder Bill over de enorme winsten die zijn investeringen in vaccinaties hem de laatste twee decennia hebben opgeleverd.

Even voor het grotere plaatje: Bill Gates is  een van de meest prominente filantropen maar niet de enige die op deze manier te werk gaat. In onderstaande video van Russell Brand wordt gesproken over 1.2 biljoen (1200 miljard dus, ofwel 1200 duizend miljoen…) dollar van de rijken der aarde weggestopt in private stichtingen en nog eens 120 miljard in zogeheten “donor-advised funds.” Dat betekent dat de fiscus wereldwijd zo’n 740 miljard dollar misloopt in belastinggeld. Stel dat democratisch gekozen overheden, (kleine) bedrijven, maatschappelijke organisaties en burgers zelf zouden kunnen bepalen waar ze dat aan uitgeven… Zouden de ‘gulle giften’ van weldoeners dan nog nodig zijn?

De oplossing of het probleem?

Hoe zou Gates het zelf rechtvaardigen dat zijn vermogen alleen maar groeit, des te meer hij weggeeft? Wanneer iemand meer geld heeft dan hele landen bij elkaar opgeteld, groeit ook het vermogen om een systeem te creëren om dat te behouden en te doen groeien. Dat streven zal versterkt worden door mensen om hen heen met veel geld en invloed. Zij ontmoeten elkaar bijvoorbeeld op het World Economic Forum (WEF). Daar zal een een wereldbeeld van ‘superrijk dus behorend tot een getalenteerde superklasse met exceptionele (leiders)kwaliteiten alleen maar bevestigd worden.

Om bij het voorbeeld van het WEF te blijven: Voorstanders zien het als een ideale organisatie van slimme mensen die als geen ander in staat is om de complexe problemen van deze tijd op te lossen. Complex omdat in de moderne wereld alles- handel, milieu, internationale betrekkingen, politiek etc.- met elkaar verbonden is. Mensen in leidinggevende posities, met titels en vermogen, hebben door hun ervaring en intelligentie een beter overzicht van hoe de problemen in elkaar zitten en op welke manier ze aan te pakken, denken ze.

Tegenstanders wijzen er op dat juist de mensen die elkaar opzoeken en ideeën uitwisselen via het WEF voor de problemen hebben gezorgd die ze zeggen op te willen lossen. Te denken valt aan toenemende belastingontwijking van multinationals en (hele) rijke mensen, een groeiende lobbykracht voor bedrijven, evenals het model van oneindige economische groei, problematische schuldenproblematiek en rampzalige speculatiemodellen in de financiële wereld.

• ‘Filantropen zijn de wereld over het algemeen meer van dienst als ze achter een beweging staan in plaats van dat ze hun eigen beweging willen leiden,’ constateert French Gates.

Ziet ze megalomane trekjes bij haar ex-man? Vindt ze dat hij iets te veel is losgezongen van de realiteit ? Denkt ze dat hij voorheen oprecht humane intenties is verloren? Ze schrijft ook dat mensen die ‘het dichtst bij de problemen staan’ een rol zouden moeten spelen bij de oplossing ervan. Ziet ze dat vanuit plekken zoals Davos niet gebeuren? ‘Het is veel makkelijker om te denken dat je alle antwoorden hebt wanneer je in de bestuurskamer zit in Seattle dan wanneer je oog in oog staat met een ondernemer in Nairoibi of een inheemse activist uit New Mexico.’ Ze voegt daaraan toe dat het belangrijk is ‘vertrouwen te hebben in de organisaties en mensen waar we mee samenwerken, en hen zelf laten bepalen wanneer het project geslaagd is.’

Is het noemen van ‘filantropen die hun eigen beweging willen leiden’  een hint naar Bill Gates en zoekt Melinda het nu meer in kleinere grassroots-organisaties? Volgens mensen die thuis zijn in de wereld van filantropie, zal ze nog steeds doneren aan de BMGF maar zal ze het grootste deel van haar direct beschikbare vermogen (ze kreeg een miljard of zes aan aandelen mee bij de scheiding) over meerdere projecten die daarbuiten vallen. Ze noemt Pivotal Ventures in haar brief, een initiatief van haar dat zich richt op ‘het bevorderen van sociale vooruitgang in de Verenigde Staten. Het lijkt erop dat ze haar ambities – die er nog steeds zijn- terugbrengt tot kleinere proporties en afscheid neemt van de tak van Global Health experimenten.

Rebranding

Een opvallende move van de vrouw die zich naast Bill ruim twintig jaar heeft ingezet voor de invloedrijke stichting en wiens naam er nog steeds aan verbonden is. Voortschrijdend inzicht na jaren in de pas te hebben gelopen bij Bill en WEF-kringen? Of kreeg ze nadat de omgang van haar ex-man met Jeffrey Epstein naar buiten kwam, meer oog voor zijn duistere kanten, en is dit pure wraak? Hoe het ook zij, het is niet ondenkbaar dat Melinda haar rol als co-bestuurder van de BMGF opgeeft in 2023. Eerder kwamen de twee namelijk overeen dat ze af zou treden mocht een van beide partijen aangeeft niet meer met de ander samen kunnen werken.

Martin Amstrong, bekend financieel adviseur en organisator van de tegenhanger van het WEF, de World Economic Conference (WEC), schrijft op zijn blog: ‘Wellicht heeft Bill plannen om haar aan de kant te zetten- ze weet te veel. Verwacht volgend jaar een rebranding.’ Armstrong merkt op dat de reputatie van Bill (weer) schade oploopt en ziet dat mensen niet meer zo graag met de techmiljardair geassocieerd willen worden. Warren Buffett is waarschijnlijk het meest opvallende voorbeeld daarvan. Hij gaf zijn plek in het bestuur van de BMGF vorig jaar al op. Armstrong: ‘Het voorheen eigenzinnige, nerdy imago van de oprichter van Microsoft is tijdens het verloop van de pandemie veranderd naar dat van een machtswellusteling.’

En nu het toch over Bill Gates gaat… Bij het horen van de naam van de beroemde programmeur gaan bij veel mensen allerlei (alarm)belletjes rinkelen. Hieronder een documentaire over Bill Gates, van journalist James Corbett. De moeite waard om een beter beeld te krijgen van de man die de laatste twee jaar zo vaak opduikt in de media en aan de borreltafel.

*Reproductive Health wordt gepresenteerd als een positieve beweging naar geboortebeperking, baas-in-eigen-buik en armoedebestrijding (want minder kinderen om te voeden). Er kleven ook vele andere negatieve aspecten aan die zijn terug te voeren naar de geschiedenis van eugenetica en het terugbrengen van de wereldbevolking. Dat is ten minste een artikel op zich waard, en had hier geen plek. In bovenstaande docu komt het wel aan bod.