EU wil meer arbeidsmigratie en Arbeidsinspectie juist minder: wie trekt er aan het langste eind?

De Europese Commissie presenteerde eind april een plan om arbeidsmigratie van mensen van buiten de EU eenvoudiger te maken. Twee weken later waarschuwde de Arbeidsinspectie in haar jaarverslag voor de druk van buitenlandse werknemers op de Nederlandse samenleving. Hoe zit dat? “Vooral grote bedrijven willen arbeidsmigratie.”

In het vroege voorjaar kwam de Europese Commissie met haar plan voor ruimere werkvergunningen. Het spreekt daarin van ’talentenpartnerschappen’ met derde landen. In eerste instantie gaat het om Egypte, Tunesië en Marokko en later kunnen andere landen volgen. Door meer migranten van buiten de EU toe te laten, kan het de illegale toestroom beperken, is het idee. In tijden van krapte op de arbeidsmarkt, kunnen hiermee bovendien de gaten worden opgevuld. Dus niet alleen meer Poolse vrachtwagenchauffeurs en Bulgaarse bouwvakkers, maar ook Marokkaanse bagagemedewerkers.

Ander geluid

Het jaarverslag van de Arbeidsinspectie laat een heel ander geluid horen. Inspecteur-generaal van de Inspectie Rits de Boer: ‘Er lijkt weinig andere keuze dan dat Nederland als oriëntatie een stabilisatie van de bevolkingsomvang neemt.’ Hij ziet een druk op meerdere maatschappelijke peilers: onder andere de druk op de woningmarkt neemt toe, het energieverbruik stijgt en de ongelijkheid groeit. Bovendien worden de werknemers vaak uitgebuit, geïntimideerd en leven ze onder erbarmelijke omstandigheden.

Het arbeidslandschap verandert ook, of juist te weinig zou men kunnen zeggen, volgens Nic Vrieselaar. De econoom van de Rabobank legt bij het Radio1 programma In de Kantine uit hoe dat zit: “Arbeidsmigratie ontslaat werkgevers van de plicht om hun personeel meer te betalen en om te investeren in productiviteitsverhogende maatregelen, terwijl ze de kosten afwentelen op de maatschappij.”

Grote bedrijven

Bart van Kent is Tweede Kamerlid voor de SP. Hij maakt zich druk om de arbeidsomstandigheden (hij is per slot van rekening ook van de Socialistische Partij) en heeft het over tentenkampen voor arbeiders en arbeidsmigranten die hoge huren betalen voor kleine kamers zonder ramen. Tel zijn commentaar op bij dat van De Boer en Vrieselaar en het wordt hard zoeken naar voorstanders: “Vooral grote bedrijven willen meer arbeidsmigratie.” Dat is waarschijnlijk maar deels waar: Mkb’ers, van de horecabranche tot (kleine) bouwbedrijven zitten ook te springen om meer personeel. Wel zullen ze vaker een voorkeur hebben voor Nederlanders, al is het maar omdat ze de administratie rond buitenlandse werknemers niet kunnen organiseren.

Grote bedrijven leggen eerder verantwoording af aan hun aandeelhouders dan aan de samenleving van waaruit ze opereren. De maatschappelijke complicaties van hun personeelsbeleid zal hen minder interesseren dan de korte termijnwinst. Dat is misschien een wat simpele voorstelling van zaken, maar Van Kent heeft uiteindelijk dus wel een punt: een arbeidsmigrant heeft het in Nederland wel een stuk beter dan in Qatar, maar comfortabel is het ook zeker niet. Tegelijkertijd drukt het de lonen en arbeidsvoorwaarden van binnenlandse werknemers én remt het een ontwikkeling naar beter, fijner en meer zinvol werk.

Tragisch

Volgens wederom Vrieselaar kan de Nederlandse overheid beter naar het belastingstelsel kijken om iets te doen aan het tekort aan mensen: “Als je van deeltijd naar voltijd-werk wil gaan, ga je heel veel belasting betalen”, legt hij uit. “Dat is eigenlijk heel raar, want als maatschappij hebben wij er allemaal baat bij dat mensen werken voor Nederland. Een hele perverse prikkel.” Het panel van In de Kantine ziet daar meer in dan een grote hervorming van het migratiebeleid. Presentatrice Fidan Ekiz verwijst naar de eerste arbeidsmigratiegolf van decennia geleden, toen vooral Turkse en Marokkaanse werknemers naar Nederland kwamen. Zo’n scenario moeten we voorkomen, vindt ze: “Heel tragisch hoor, wat zich daar heeft afgespeeld.”

Werkloosheid

Concluderend: meer migratie is geen oplossing voor het tekort aan personeel op de arbeidsmarkt. Zien we nog iets over het hoofd? Ja, zo laat Arno Wellens zien. ‘De EU gaat miljoenen werknemers van buiten de EU halen. Maar de jeugdwerkloosheid is hier al zo hoog. Wat is er tegen een hoger salaris, zodat jongeren er ook een leven mee kunnen opbouwen? Dat is gaandeweg afgeschaft, flex maakt arm.’ In landen zoals Griekenland (31%), Spanje (30%), Italië (24%) en verrassend genoeg Zweden (22%) is de jeugdwerkloosheid flink hoog.

En wie ooit op een bouwplaats is geweest in Italië of in de keuken heeft gekeken van een willekeurig restaurant of café in Spanje, weet dat daar ‘mensen zonder papieren’ het zware werk doen. Het gaat dus ook om een hoger salaris, zoals Wellens aangeeft, en naleving van nationale arbeidswetten. Een kwestie van kiezen. De EU ondertussen presenteert haar migratieplan als ware het de enige optie voor de toekomst van de Europese arbeidsmarkt. Het is afwachten hoe de afzonderlijke lidstaten hier mee om (kunnen) gaan.

De EU gaat miljoenen werknemers van buiten de EU halen. Maar de jeugdwerkloosheid is hier al zo hoog. Wat is er tegen een hoger salaris, zodat jongeren er ook een leven mee kunnen opbouwen? Dat is gaandeweg afgeschaft, flex maakt arm. pic.twitter.com/fNjByaxqUC

— Arno Wellens (@ArnoWellens) May 3, 2022

PS: professionele opiniemakers en betrokken burgers

In dit artikel staan programma’s van Radio1 centraal. Prima programma’s met niet alleen maar beroepsopiniemakers maar ook hoogleraren en andere experts; hun visie verdient zeker een plek. Maar  Twitter levert ook aardige reacties op van betrokken burgers. Vaak minder gepolijst maar wel intelligent. Zo reageert een gebruiker op de tweet van Wellens met: ‘Dan héb je eindelijk eens iets aan de EU (een gedeelde arbeidsmarkt) en dan maak je er geen gebruik van. Het is totaal onlogisch om ongeschoolde arbeidskrachten elders vandaan te halen.’

Een zekere Alex Meek schrijft op hetzelfde social mediaplatform: ‘Dat de lonen nog steeds zo laag zijn is een direct gevolg van de uitbreiding van EU naar goedkoper Oost-Europa. Dat is nu op en dus halen we ze van buiten Europa. Mag langzamerhand toch wel eens iets anders dan ja-knikken verwachten van de vakbonden en andere sociale partners.’

Aletta trekt het beleid van de EU breder en ziet ook een rol voor het World Economic Forum (WEF) erbij: ‘Als je het WEF 2030 program bekijkt en luistert naar de man die boven de bevolking staat in Frankrijk, dan is al gezegd dat Europa heel veel migranten kan verwachten.’ Ze ziet destabiliserende intenties: ‘Hoe ontwricht je landen en een continent? Zo dus. Georganiseerde migratie.’