Framing: zó maken media korte metten met dissidenten

Hebben journalisten en filmmakers er de afgelopen jaren alles aan gedaan om de waarheid boven tafel te krijgen in de Deventer Moordzaak? Of is er sprake van een zorgvuldig geënsceneerde karaktermoord op Maurice de Hond en een afrekening met onafhankelijk en tegendraads onderzoek ?

Begin deze eeuw was Maurice de Hond een luis in de pels van de Deventer Moordzaak. Twintig jaar later werd hij met een podcastreeks en film definitief kalt gestellt als onbetrouwbare en onverantwoordelijke uitdager van het gezag. Met de kennis van nu bovendien een verspreider van nepnieuws avant la lettre. Over media, framing, en wie het laatst lacht…

Twijfels

Het begon met de moord op weduwe Jacqueline Wittenberg in 1999. Haar financieel adviseur, Ernst Louwes, was de dader. Althans, daar leek het op. Er waren twijfels over de toedracht van de zaak, onder meer bij De Hond. De opiniepeiler dacht dat ‘klusjesman’ Michaël de Jong de moord had geplaagd en gebruikte zijn bekendheid om zijn visie op de zaak op radio en t.v. naar voren te brengen.

De Hond kreeg veel mensen mee in zijn kritiek op de veroordeling, maar Louwes werd (in hoger beroep alsnog) veroordeeld. De bekende dataspecialist moest zich gewonnen geven. Sterker nog: de rechter oordeelde in 2009 dat hij zich schuldig had gemaakt aan smaad.

Fake News

Het verhaal krijgt jaren later nog een staartje wanneer er een film wordt gemaakt over een ‘juridisch epos.’ De film, De Veroordeling genaamd, richt zich vooral op ‘de mediahetze’ die de acties van De Hond zouden hebben aangericht.

Bas Haan schreef in 2010 een boek over de hele affaire. De film is er grotendeels op gebaseerd. De journalist vertelt de NOS: ‘Dit was fake news avant la lettre.’ Hij zegt tevens: ‘Tegenwoordig worden we omgeven door complotten, nepnieuws en misinformatie en niet iedereen ziet het risico. Daarom is het goed om een spiegel voor te houden.’

Met terugwerkende kracht wordt de bevraging van de misdaad twee decennia geleden in verband gebracht met vraagtekens die tegenwoordig worden gezet rond thema’s als vaccinatie en klimaatverandering.

Voor veel mensen was het destijds duidelijk dat ‘de klusjesman’ mevrouw Wittenberg had gedood. Haan wil dat er aan die discussie nu voor eens en voor altijd een einde komt. De journalist van Nieuwsuur zegt naar aanleiding van de film: ‘Misschien dat mensen dan nu ook bij zichzelf nagaan wat ze over andere zaken denken. Corona, klimaatverandering, wat voor discussie dan ook.’

Autoriteit

De Haan vergelijkt met andere woorden een omstreden rechtszaak van jaren geleden met ingrijpende maatschappelijke ontwikkelingen en beslissingen van deze tijd. Als het verdict daar is, kan niets daar meer iets aan veranderen. Het pleit is beslecht, de autoriteit heeft gesproken. De wantrouwende houding van De Hond jegens de autoriteiten was ongegrond. Net als de sceptische houding van vandaag de dag tegenover zaken als klimaat en corona dat is, geeft hij aan.

De Hond kreeg jaren geleden een podium om zijn standpunten toe te lichten. Natuurlijk, hij was geen rechercheur. Hij was ook geen jurist. Maar als man met een goed stel hersens mocht hij het toch opnemen tegen mensen die daar op grond van hun titel wellicht beter toe in staat waren. Even afgezien van de vraag of hij wel of niet (gedeeltelijk) gelijk had, kreeg hij de kans zich te mengen in een zaak die het leven van twee mannen (De Jong en Louwes) en hun omgeving op zijn kop zetten.

Trial by media

De film die een klein jaar geleden uitkwam laat zien dat het tij gekeerd is en doet denken aan wat Mattias Desmet beschrijft in zijn laatste boek ‘De psychologie van Totalitarisme’: ‘Men mag nog steeds twijfelen, maar alleen aan de “juiste” dingen’ (vertaald uit de Engelse versie, red.).

Het Parool kopt: ‘Maurice de Hond is dé ‘bad guy’ in film over de Deventer moordzaak.’ Na vertoning van de film begin juni op t.v. schrijft Metro: ‘Vooral Maurice de Hond krijgt ervan langs’ en stelt vast dat sommige kijkers hem nu “totaal ongeloofwaardig” noemen.’

De film laat volgens de regisseur Sander Burger zien ‘hoe verwoestend‘ de media kunnen zijn. Met de kennis van nu was er destijds sprake van een trial by media, is ook de boodschap van mensen zoals Annegriet Wietsma. Miljoenen mensen lieten zich via de media misleiden door het charisma en de vasthoudendheid van De Hond.

Wietsma maakte een podcastreeks over de Deventer Moordzaak. Met succes: het werd door meer dan een miljoen mensen beluisterd en won meerdere prijzen. De film werd uitgeroepen tot de beste vaderlandse bioscoopfilm van het jaar.

De Hond startte direct een bodemprocedure tegen de maker, die hij onder meer betichtte van het weglaten van ‘zeer essentiële informatie’ en het niet bestrijden van ‘aantoonbare omissies van de geïnterviewde personen.’

Door alle media-aandacht die de zaak de laatste tijd kreeg, lijkt het erop dat er definitief afgerekend wordt met dissident De Hond en zijn ‘dwaze en misleidende theorieën.’ Het heeft zo bekeken veel weg van een mediaproces tegen degene die juist daarvan beschuldigd wordt.

Tegengeluid

Zowel Burger als De Haan en Wietsma nemen de woorden ‘nepnieuws’, ‘fictie’ en framing in de mond. Ze presenteren zich als professionals die naar eer en geweten alles hebben uitgezocht en maar tot één conclusie kunnen komen: De Hond zat/was/is fout en Louwes is schuldig. Maar is echt alles en iedereen onderzocht? Is er niet één detail over het hoofd gezien?

Als antwoord op de podcast “De Deventer Mediazaak” is door journalist Pim van Galen een uitgebreide podcast gemaakt met als titel “Maurice de Hond, de Schoft van de Deventer Moordzaak.” Dat werpt een ander licht op de zaak. In een aparte sectie van zijn blog bracht de onderzoeker bovendien zijn dossier van de zaak samen.

Wending

De afloop van de film De Veroordeling is al bekend, maar de ‘Veroordeling van Maurice de Hond/ De Afrekening met Nepnieuws’ is dat niet. Eind juni bracht De Volkskrant het nieuws dat ontlastend bewijs zou zijn achtergehouden. Op zijn blog gaat De Hond hier verder op in. De advocaat van Louwes, Geert-Jan Knoops, kondigde een nieuw herzieningsverzoek aan. Wordt vervolgd…

P.S.

De Hond is regelmatig te gast geweest bij Café Weltschmerz om te praten over diverse onderwerpen. Hieronder de aflevering die hij maakte over de Deventer Moordzaak met Peter Vlemmix.

Na 20 jaar, nieuwe bevindingen in de Deventer moordzaak: Maurice de Hond en Peter Vlemmix