Gemeenten overtreden de wet met onderzoek naar moslimgemeenschappen

Veel gemeenten gebruiken undercover-informanten om meer te weten te komen over de lokale moslimgemeenschap. Drie journalisten van NRC deden er onderzoek naar. Andreas Kouwenhoven is een van hen en vertelt erover in een podcast van de krant: “We moeten een politiestaat voorkomen waarin je burgers vrijelijk mag bespioneren.”

Gemeenten in Nederland maken gebruik van onrechtmatige onderzoeksmethoden om informatie in te winnen over lokale moslimgemeenschappen. De politie en AIVD mogen undercover onderzoek doen bij ernstige verdenkingen zoals bijvoorbeeld het ronselen voor de jihad. Gemeenten hebben die bevoegdheid niet.

Sommige gemeenten zijn zich daar bewust van, zoals de gemeente Utrecht. Op andere plekken zoals in Eindhoven en Rotterdam wordt er toch gekozen voor dit type analyse. Kouwenhoven geeft aan hoe gemeenten dit motiveren: “Als we via de voordeur zouden vragen, zouden we geen eerlijk antwoord krijgen.”

Misleidend beeld

Gemeenten schakelen externe adviesbureaus in. Een van die bureaus is NTA. Dat staat voor Nuance door Training en Advies. De consultants geven volgens de NRC-journalist vaak met omfloerst taalgebruik aan op welke manier ze tot hun rapporten komen: “Ze geven er woorden aan zoals non-informed consent en ‘antropologisch veldwerk’.” Het zorgt voor een misleidend beeld over de onderzoeksbureaus.

Tegelijkertijd willen gemeenten gewoonweg de grenzen van de wet niet accepteren: “Ze willen een volledig beeld van de uitspraken die gedaan worden in religieuze gemeenschappen. Ik denk dat dat een utopie is en dat ook niet moeten willen.”

Vertrouwenscrisis

Kouwenhoven pleit ervoor dat gemeenten de beschreven vorm van research overlaten aan politie en AIVD. Niet alleen omdat het niet mag, maar ook om een vertrouwenscrisis te voorkomen: “Je kunt als gemeente niet aan de ene kant een band opbouwen en tegelijkertijd achter de rug om onderzoek doen.”