Handel tussen China en Rusland bloeit als nooit tevoren – Analyse Frank Knopers, De Andere Krant

China trekt zich niets aan van sancties tegen Rusland. Integendeel, de handel tussen de twee grootmachten floreert. Ook bouwen ze samen nieuwe bruggen, wegen, spoorlijnen en pijpleidingen en werken ze gezamenlijk aan de bouw van nieuwe schepen, vliegtuigen en auto’s. Het Westen heeft het nakijken.

Door Frank Knopers, verschenen in De Andere Krant – waar Weltschmerz vanaf vandaag trots een samenwerking mee aangaat.

Neem nu een abonnement op De Andere Krant en ontvang elke zaterdag de krant op uw deurmat. 10% korting, exclusief voor iedereen die Weltschermz een warm hart toedraagt.

Gebruik de actiecode: CWS. Vul het in op dit abonnementenformulier. Bij een jaarabonnement krijg je het boek van Arjen Pasma – We kunnen het zelf als welkomstgeschenk erbij (selecteer hiervoor het juiste jaarabonnement). 

“We zien een verandering komen zoals we die de afgelopen honderd jaar niet meer hebben gezien. En we gaan deze verandering samen in gang zetten.” Dat zei de Chinese president Xi Jinping na afloop van zijn recente driedaagse bezoek in Moskou tegen de Russische president Vladimir Poetin. Zijn boodschap vat de trend samen van de grote machtsverschuiving die zich voltrekt in de wereld, van een door de Verenigde Staten aangestuurde unipolaire wereldorde naar een multipolaire wereldorde, waarvan het zwaartepunt in het Oosten ligt en waarin China de leiding neemt.

Het is een verandering die westerse regeringsleiders, maar ook veel westerse media, niet onder ogen lijken te willen zien. Alle initiatieven uit Rusland en China die niet aansluiten bij het westerse wereldbeeld, worden gebagatelliseerd of zelfs geridiculiseerd. Dat grote delen van Azië, Afrika en Latijns-Amerika (het Globale Zuiden) zich meer en meer aan de kant van China en Rusland scharen, wordt in het Westen ook nauwelijks serieus genomen.

De banden tussen Rusland en China worden echter wel degelijk snel hechter en Xi en Poetin hebben heel concrete afspraken gemaakt, die dit proces verder zullen versnellen. De resultaten van het bezoek zijn samengevat in twee documenten die door Xi Jinping en Vladimir Poetin werden ondertekend: een ‘Joint Statement on Deepening Comprehensive Partnership and Strategic Cooperation for a New Era’ en ‘Joint Statement on the Plan to Promote Key Elements of Chinese-Russian Economic Cooperation’.

Op economisch vlak willen de twee landen meer gaan samenwerken op het gebied van energie, zo is overeengekomen. Zo wil China meer olie, kolen en gas uit Rusland importeren en Russische expertise inschakelen voor de bouw van nieuwe kerncentrales. In 2022 exporteerde Rusland een recordvolume van 98 miljard m³ aardgas naar China en de verwachting is dat dit volume met 50 miljard m³ per jaar kan toenemen door de aanleg van de nieuwe Power of Siberia 2-pijpleiding via Mongolië, die in 2030 voltooid zal zijn. Daarnaast zal de levering van gas via de eerste Power of Siberia pijpleiding dit jaar met 5o procent worden verhoogd. China importeerde vorig jaar ook nog ruim 140 miljard m³ vloeibaar aardgas (LNG) uit Rusland. Ter vergelijking: een land als Duitsland verbruikt zo’n 90 miljard m³ gas per jaar.

Daarmee wordt China voor Rusland niet alleen de belangrijkste afzetmarkt voor olie, maar ook voor gas. Vorig jaar heeft China zijn import van Russische olie al verder opgeschroefd. In de eerste twee maanden van dit jaar importeerde China zelfs meer olie uit Rusland dan uit Saoedi-Arabië.

Ook op het gebied van handel hebben de twee landen hun ambities uitgesproken. Vorig jaar steeg het handelsvolume tussen beide landen met maar liefst 30 procent naar 185 miljard dollar, voornamelijk door een toename in de Russische export van olie en gas. Maar ook de handel in levensmiddelen groeide in 2022 met 41 procent.

Om het handelsvolume verder te laten groeien, hebben de twee landen investeringen toegezegd in wegen, spoorlijnen, bruggen en overslaghavens. Ook willen zij de Noordelijke zeeroute verder ontwikkelen en internationale corridors voor vervoer en logistiek verder ontwikkelen, zoals de trans-Siberische spoorlijn en de Baikal-Amur- spoorweg, en de trans-­Aziatische snelwegen. Rusland opende vorig jaar al twee nieuwe grensoverschrijdende bruggen: een autobrug in de regio Blagovesjtsjensk en een spoorbrug in de Joodse Autonome Regio van Rusland. Deze investeringen zijn onderdeel van wat Poetin en Xi Jinping de Greater Eurasian Partnership noemen, een samensmelting van de Euraziatische Economische Unie (EAEU) en het Chinese Belt and Road project.

Rusland en China gaan ook op industrieel vlak meer samenwerken, bijvoorbeeld bij de bouw van schepen, vliegtuigen en auto’s. De twee landen hebben samen een nieuw model passagiersvliegtuig ontwikkeld voor 280 passagiers, dat vanaf 2025 in gebruik zal worden genomen. Samen met India en Iran wordt een gezamenlijke onderhoudsplaats gebouwd voor deze vliegtuigen in Iran, zodat de landen minder afhankelijk worden van vliegtuigen en onderdelen van westerse fabrikanten als Boeing en Airbus. De Russische president nodigt Chinese bedrijven uit om de plaats in te nemen van westerse fabrikanten die zich hebben teruggetrokken uit Rusland.

Op militair en geopolitiek vlak bereikten de twee landen eveneens overeenstemming over een aantal zaken. China heeft een vredesplan opgesteld voor Oekraïne dat volgens Poetin zou kunnen dienen als basis voor een vredesregeling. Rusland erkent dat Taiwan onderdeel is van China en beide landen roepen de Navo op, zich op te stellen als regionale en defensieve organisatie, die de soevereiniteit en veiligheid van andere landen en culturen moet respecteren. Ze spreken hun zorgen uit over de versterking van de militaire banden tussen de Navo en landen in de Pacifische en Zuidoost-Aziatische regio, zoals in het militaire samenwerkingsverband tussen de VS, het Verenigd Koninkrijk en Australië (AUKUS). Ook spreken zij hun zorgen uit over de “biologische militaire activiteiten” van de VS.

Dat er tegenover het westerse machtsblok een nieuw machtsblok ontstaat zien we terug in de snelle groei van samenwerkingsverbanden als de BRICS en de Shanghai Cooperation Organisation (SCO). Vorig jaar stelde de BRICS (een verbond van Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika) zich open voor nieuwe deelnemers en sindsdien hebben al meer dan tien landen belangstelling getoond om zich aan te sluiten.

Ook de Shanghai Cooperation Organisation, een economische, politieke en militaire alliantie die in 2001 in Shanghai werd opgericht, breidt steeds verder uit. In 2017 sloten India en Pakistan zich aan en kwam het totaal aantal leden op acht, waaronder China en Rusland. Tien andere landen staan op de wachtlijst, waaronder Iran. In maart maakte ook Saoedi-Arabië bekend dat het zich bij deze alliantie wil aansluiten.

China wil komende jaren op grote schaal investeren in de olie- en gassector in het Midden-Oosten. Eerder bereikte China een mijlpaal op het politieke wereldtoneel door aartsvijanden Iran en Saoedi-Arabië weer dichter bij elkaar te brengen en de diplomatieke banden tussen beide landen te herstellen. De Verenigde Staten, die de afgelopen driekwart eeuw een dominante rol speelden in het Midden-Oosten, stonden opeens langs de zijlijn. Nu Saoedi- Arabië, de pijler onder de ‘petrodollar’, zich meer en meer op het Euraziatische blok oriënteert, kantelt de machtsbalans in de wereld. Ten koste van de westerse alliantie en ten gunste van opkomende economieën op het Euraziatische continent.

De Russische president Poetin benadrukte dat landen betalingen in nationale valuta moeten blijven stimuleren en dat ze de financiële structuur die daarvoor nodig is verder moeten uitbreiden, bijvoorbeeld door betaalsystemen aan elkaar te koppelen en alternatieven te gebruiken. “Wij steunen het gebruik van de Chinese yuan bij transacties tussen de Russische Federatie en haar partners in Azië, Afrika en Latijns-Amerika. Ik ben er zeker van dat dit soort betalingen tussen Russische bedrijven en hun tegenhangers in derde landen – zoals ik al zei – in yuan zullen toenemen”, zo verklaarde Poetin tegenover de pers na zijn bijeenkomst met Xi Jinping. Waar de euro tot een paar jaar geleden nog dominant was in het handelsverkeer tussen Rusland en China werd vorig jaar al 65 procent in roebels en yuan afgerekend. Door westerse sancties en de blokkade van Russische valutareserves lijkt de dominante rol van de euro als internationale handelsmunt en als alternatief voor de Amerikaanse dollar verleden tijd.

De oorlog in Oekraïne, die iets meer dan een jaar geleden begon, markeert zo het begin van het einde van een lang tijdperk van westerse overheersing. Het lukt de Verenigde Staten en zijn Europese bondgenoten niet, Rusland zijn wil op te leggen. En ook de strategie om Rusland te isoleren, blijkt niet te werken. Een jaar na de oorlog kunnen we concluderen dat de sancties vooral de Verenigde Staten en Europa zelf isoleren van de rest van de wereld.

Frank Knopers publiceert ook op Geotrendlines