Het gevaar van Wellness-rechts: waarom Roxane van Iperen spoken ziet

Van Yoga naar anti-overheid. Van liberaal naar gevaarlijk conservatief. Het lukte Roxane van Iperen een onwaarschijnlijk web te weven van Wellness-rechts, in haar ogen een groep vrouwen die de democratie ondermijnt. Een knap staaltje hersengymnastiek maar heeft ze een punt? Nee. Ze draagt wel bij aan meer hokjesdenken (noem het identiteitspolitiek) en polarisatie.

Wellness-rechts: schrijfster van Iperen muntte de term ergens de voorbije twee jaar, toen media in Nederland de wereld langzaamaan begonnen te verdelen in gevaccineerden-ongevaccineerden, goede wetenschap-slechte wetenschap (lees:onwelgevallig) en asocialen-socialen. De juriste zag een groep vrouwen bij wie de hang naar zelfrealisatie uitmondde in navelstaren en narcisme.

Countryclub

Waar de ‘yoga-moeders’ er voorheen nog liberale waarden op nahielden en de overheid zagen als een geschikte partij om die liberale zaadjes te planten, werden ze rechts. Nee, niet zomaar rechts, maar ‘een gesloten countryclub die doodsbang was hun status en rijkdom te verliezen.’

Volgens Thomas Rap, de uitgeverij die het essay ‘Eigen Welzijn Eerst’ onlangs uitbracht, ’trekt Roxane van Iperen een heldere lijn: na de opkomst van Fortuyn en Wilders, verschoof het narratief, van een jarenlange negatieve boodschap van angst voor het externe gevaar, naar een positieve boodschap van focus op het eigene. De lijn eindigt in het heden met de door Van Iperen gemunte term ‘wellness-rechts’.

Helder

Juist die heldere lijn ontging me telkens wanneer de oud-Weltschmerzgast aanschoof in praatprogramma’s, van zich liet horen op Twitter of de ruimte kreeg in een ander medium. Was de link tussen wellness en (extreem)rechts niet wat vergezocht?

Het deed me denken aan de aanval op de toptennisser Novak Djokovic: niet gevaccineerd, een andere verhouding tot Rusland dan menig Westerling en geïnteresseerd in avantgarde-wetenschap die zijn tennisprestaties vooruit kan helpen. Met een paar pennenstreken van NRC-columnist Luuk van Middelaar echter werd de Serviër een extreemrechtse antroposofische libertariër.

Vijandsbeeld

Het essay van Van Iperen kreeg veel aandacht in de media en ‘mediapersoonlijkheden’ kozen al snel een kant. Sander Schimmelpenninck bijvoorbeeld. Hij kopte zijn column als volgt: ‘Het wordt steeds duidelijker dat een door statusangst bevangen middenklasse de grote motor is van extreem-rechts.’ Om vervolgens de gepromoveerde opiniemaker Raisa Blommestijn af te schilderen als het zoveelste misbaksel van de academische vleugel van Paul Cliteur.

En zo komen we weer terug bij Van Iperen, want de fitties tussen haar en Blommestijns intellectuele sparringspartner Sietske Bergsma zijn talrijk. Bergsma beweert dat Van Iperen de wereld beschouwt via een filter van ‘een vijandsbeeld.’

Zo tekent zich een strijd af tussen twee kampen die maar nauwelijks met elkaar in gesprek gaan. Tel daarbij op de tweet die Schimmelpenninck vorige week de wereld instuurde: ‘Duk, Dijkgraaf, Wynia, Niemoller, Nijman, Roos, De Winter, en dan vergeet ik er vast nog wat.’ Wat ze ook zeggen of schrijven, besteed er geen aandacht aan: Guilty by Association.

Ze heeft ook nog nooit gesproken met “wellness rechts” (mijn yogamat ligt achter de bierkratjes in mijn voorraadkast) of haar ‘one day fly’ definitie geanalyseerd. Het resoneerde omdat veel mensen een makkelijke conversatie stopper nodig hadden, en dat leverde van Iperen.

— Sietske Bergsma (@SBergsma) May 10, 2022

Verder ingegraven

Rosanne Hertzberger vindt het verhaal over de plotselinge opkomst van rechtse anti-autoritaire yoga-moeders niet geloofwaardig: ‘Ze spant in het essay een ingewikkeld net van associaties waarin uiteindelijk yoga, wellness, draagzakken en influencers hooguit five handshakes verwijderd zijn van nieuw, gewelddadig complotnationalisme.’

Heeft Bergsma -wat je van haar verdere opvattingen verder ook vindt- misschien een punt wanneer ze het heeft over het ‘filteren door een vijandsbeeld’? De NRC-columniste sluit er in ieder geval op aan: ‘De behoorlijk vergezochte link tussen anticoronamaatregelen en racisme, xenofobie en Jodenhaat heeft zich met dit boek weer wat verder ingegraven in het collectieve denken. Dat maakt het straks nog moeilijker om met elkaar in gesprek te gaan.’