Voormalige Economische Huurmoordenaar: “China verovert de wereld”

‘Een economisch huurmoordenaar is een goedbetaalde professional die landen wereldwijd voor biljoenen dollars oplicht.’ Het zijn de woorden van John Perkins. Hij was zelf zo’n killer. Begin deze eeuw schreef hij erover in het internationale verkoopsucces ‘Bekentenissen van een economische huurmoordenaar.’ Zijn ervaringen maken benieuwd naar zijn visie op de laatste politieke en economische ontwikkelingen.

Allereerst een korte introductie: de inzet van economische huurmoordenaars is volgens Perkins een geraffineerde oorlogsstrategie. Veel mensen weten dat de Verenigde Staten de afgelopen decennia via oorlogen, militaire aanwezigheid en / of coups haar invloed op het wereldtoneel heeft willen vergroten en behouden. Volgens de insider uit New Hampshire heeft die militaire strategie echter steeds meer plaatsgemaakt voor een economische. Veel effectiever, meent Perkins. ‘En mocht het via een economische wurggreep niet lukken, dan hebben de Verenigde Staten nog altijd het leger achter de hand om in te grijpen,’ schrijft hij in zijn boek.

Perkins was zo’n huurmoordenaar in voornamelijk de jaren ‘70 van de vorige eeuw. Hij werd gerekruteerd door de National Security Agency (NSA) en ging werken voor het bedrijf MAIN. Dit adviesbureau bezocht landen wereldwijd om ze aldaar met spreadsheets vol gunstige vooruitzichten te overtuigen van het belang van grote infrastructuurprojecten. Het was aan hem om de leiders van ontwikkelingslanden te overtuigen via grote projecten de weg naar welvaart in te slaan. De nieuwe economische politiek van het land ging gepaard met enorme leningen van partijen zoals de Wereldbank, het IMF en USAID. Amerikaanse bedrijven kregen de contracten voor de uitvoering van de projecten.

De werkelijkheid contrasteerde met het rooskleurige plaatje: de landen konden de enorme schulden niet meer afbetalen. Dat was geen probleem. Sterker nog, dat was gunstig voor Amerika: de landen werden gedwongen hun economie open te stellen voor Amerikaanse bedrijven. Zij kregen in plaats van dollars toegang tot de grondstoffen en goedkope arbeidskrachten van het land. Nog een keer kassa.

In zijn boek vertelt Perkins over zijn ervaringen in alle windstreken, van Panama tot Saudi-Arabië en Indonesië. Het is een spannend boek vol intriges, omkoping, fraude en geweld. Maar het is ook een boek waarin iemand van binnenuit vertelt wat er zich achter de schermen van regime changes en handelsakkoorden afspeelt.

Je beschreef in 2004 hoe de Verenigde Staten in samenwerking met grote bedrijven zogeheten ontwikkelingslanden exploiteren voor eigen gewin. In 2016 kwam er een nieuwe editie uit: ‘Nieuwe bekentenissen van een economische huurmoordenaar.’ Wat gebeurde er de eerste jaren van het nieuwe millennium?

“We zien dat dezelfde technieken nu door grote bedrijven gebruikt worden maar het fenomeen heeft zich verplaatst. De bedrijven staan niet meer zozeer in dienst van, maar vallen zelf de VS, Europa en andere welvarende landen aan. Neem Amazon. Ze gaan naar de staat New York en zeggen ‘wij bieden zoveel banen en meer inkomsten. Welke belastingvoorwaarden bied je ons?’ Mocht New York niet naar hun zin zijn, dan gaan ze naar bijvoorbeeld Georgia. Ze spelen iedereen tegen elkaar uit zodat ze er zelf op de korte termijn beter van worden. Amazon is er voor Amazon. Het is alleen in naam nog een Amerikaans bedrijf en legt alleen verantwoording af aan zichzelf en de aandeelhouders.

De schuldeconomie heeft zich bovendien verder uitgebreid naar individuele burgers. Zij gaan steeds meer gebukt onder schulden. Ze hebben schulden bij de tandarts, het ziekenhuis, de creditcardmaatschappij en hebben een hypotheekschuld. Dat maakt mensen machteloos en afhankelijk van grote bedrijven.

En zo zitten we middenin wat ik de dood-economie noem. Het draait allemaal om de korte termijn. Hoe gaat het met de beurzen? We keken vroeger naar de jaarlijkse rapportages, later naar de kwartaalcijfers en nu gaat het ons om de dagelijkse beursberichten. Daar moeten we vanaf, want de wereld gaat eraan kapot, sociaal en fysiek. Ondertussen verdwijnt de natuurlijke rijkdom en biodiversiteit op deze planeet. We moeten naar de lange termijn gaan kijken: kunnen we recyclen, de aarde herstellen, draagt een bedrijf bij aan het welzijn van iedereen? Dat is een levenseconomie.”

De Verenigde Staten zijn niet langer de onbetwiste wereldleider en China is in opkomst. Ook dat is een grote verandering ten opzichte van 2004…

“Amerika heeft het laten liggen. Sinds 9/11 heeft het zich bijna exclusief op het Midden-Oosten gericht en China is moeiteloos in het gat gestapt. Ze zijn nu de grootste handelspartner in Afrika, Latijns-Amerika, het Midden-Oosten en Azië. Het deed investeringen, kocht Amerikaanse mijnen uit, leende geld uit en kreeg grip op de grondstoffen wereldwijd. Wat dat betreft is het model niet veel veranderd, maar het verhaal erachter verschilt toch. Amerika wilde zaken doen met de belofte van economische groei en vriendschappelijke relaties met de grootmacht. China biedt er nog iets bovenop. Ze zeggen: ‘Jullie worden onderdeel van de Nieuwe Zijderoute en worden zo onderdeel van de wereld.

En China zegt ook terecht: wíj zitten in de lift, Amerika niet. China brengt een aantrekkelijk verhaal en dat is waar het om gaat als je het hebt over werelddominantie: ‘Wij gaan beschaving brengen, wij brengen het geloof… wat het ook is, er zit altijd een filosofie achter en dat moet je overbrengen om mensen in beweging te krijgen. Het verhaal van China verovert nu de wereld.”

Het machtige Amerikaanse leger stond altijd klaar, mochten de economische huurmoordenaars hun werk niet kunnen uitvoeren. Ook daarin doet China de zaken anders.

“We hebben militaire bases over de hele wereld en voeren wereldwijd militaire interventies uit. Dat doen de Chinezen niet, zeggen ze. Dat klopt natuurlijk niet helemaal, kijk maar naar HongKong, Taiwan, Tibet etc. Dat zien ze als historisch gezien als China. Dat wil ik echt niet goedpraten, maar wat je dus ziet is dat ze militair verder niet ingrijpen. Wij gooien iemand zoals de democratisch gekozen Zelaya in 2009 eruit in Honduras en steunen het wrede koningshuis van de Saud. Al die inmenging heeft wereldwijd voor veel afkeer en wantrouwen gezorgd.”

Je volgende boek komt in 2022 uit en gaat over de opkomst van China. Je zult daarbij ook ingaan op het culturele aspect van de machtsverschuiving. Kun je daar meer over vertellen?

“Vanuit het confucianisme leeft het idee van zorgen voor de gemeenschap, veel meer dan in het Westen waar de opvatting heerst dat elk individu de vrijheid moet hebben om zoveel mogelijk winst te maken, ten koste van wie of wat dan ook.

Ik heb les gegeven aan de allerbeste MBA-studenten van China. Zij maken zich zorgen om de toekomst en willen het beste voor hun kinderen. Hoe dat zal uitpakken weet ik niet maar ik zie het als een goed teken dat zij beseffen dat we zo niet verder kunnen. Ik zie dat trouwens niet alleen in China maar ook bij millennials en meer nog bij de generatie Zoom, van Rusland tot Spanje en Brazilië. We zitten op een dood spoor. Het coronavirus heeft ons laten zien dat we moeten en kunnen veranderen én dat we daarvan kunnen genieten. Kijk maar, nu kan ik met jou spreken via een videoverbinding en gisteren sprak ik met een groep in Turkije en Spanje. Heerlijk, zonder te vliegen.”

Nu corona ter sprake komt… Als we het over een verhaal hebben… We moeten volgens het dominante narratief massaal vrijheden opgeven, grondrechten worden opgeschort en we worden constant gemonitord. U heeft het zelf over vier pilaren van de economische huurmoordenaars: angst, verdeel- en heers, het gevoel van tekort en schuld. Volgens mij zijn de eerste twee in ieder geval flink aanwezig in het coronaverhaal. Hoe zie je dat zelf?

“Ik zie dat het een discussie naar voren brengt tussen gemeenschapsrechten en het individu. Dat zie je aan inheemse groepen in de Amazone bijvoorbeeld. Zij willen gevaccineerd worden om de ouderen in hun gemeenschap te beschermen. Soms moet je persoonlijke wensen opgeven voor het belang van de gemeenschap.

Het jammere is dat het debat wordt aangezwengeld door social media en dat verdeelt. Dat is misschien wel het grootste probleem van deze tijd, het probleem van de machtige communicatiebedrijven. De kracht van Metaverse, Amazon, Google etc. is beangstigend.”

Zou het idee van gemeenschap versus individu geen valse tegenstelling kunnen zijn, juist om ons af te leiden van waar het wellicht werkelijk om draait: een nieuwe sociale, politieke en economische orde? Als het echt over gezondheid gaat dan was er door toch al veel eerder ingegrepen op het gebied van levensstijl, gezond eten en bewegen, goede en toegankelijke gezondheidszorg en dergelijke?

“Ja daar hadden we lang geleden naar kunnen kijken maar nu zijn we waar we zijn met een heel gevaarlijk virus. We moeten weer gezond worden, terugkeren naar een situatie waarbij we ons zonder mondkapje op echt veilig kunnen voelen in de openbare ruimte. Dan kunnen we weer kijken naar ons eten en gezondheidszorg etc. Het zijn goede punten hoor, maar hebben geen prioriteit. Laten we redelijk met elkaar in gesprek blijven en de wetenschap volgen.”

Maar het is nu juist die wetenschap waar zoveel om te doen is. De ene wetenschapper krijgt alle ruimte, de ander wordt geblokt op YouTube of LinkedIn… U had het over de invloed van de mediabedrijven. Ik zie aanwijzingen dat ze door machtige netwerken waar geld en invloed bij elkaar komen, in veel gevallen worden ingezet om mensen af te leiden waar het werkelijk om gaat.

“Zie je wat er gebeurt?” valt Perkins opeens uit, “We zijn nu al verdeeld. Ons gesprek ging over het failliet van ons sociale en economische systeem en we laten ons gijzelen door een discussie over een virus. Het maakt me eerlijk gezegd geen reet uit waar je staat in de discussie over vaccinaties en of dat je gevangen houdt. Corona is een symptoom van een verrot systeem. Het is een teken dat we bij elkaar móeten komen om te veranderen. Laat het ons in Godsnaam niet uit elkaar drijven.”

De sfeer is snel omgeslagen. De man die van dichtbij meemaakte hoe regeringsleiders werden omgekocht of vanwege hun standvastigheid juist uit de weg werden geruimd, houdt stevig vast aan de boodschap van ‘alleen samen krijgen we corona onder controle’.

We moeten bedacht zijn op het verdeel- en heers principe, dat ben ik met je eens. Ik bracht het thema ook niet naar voren om het terug te brengen tot een zwart-wit / goed-fout discussie maar om een mogelijkheid te onderzoeken. De mogelijkheid dat het coronavirus voor bepaalde groeperingen een dankbaar middel is om de samenleving opnieuw in te richten omdat het oude systeem piept en kraakt.

Het moet anders, dat ben ik met je eens. Maar je hebt zelf meegemaakt dat er achter de schermen vaak hele andere dingen gebeuren dan ervoor. Oplossingen die door denktanks en grote instituten zoals het Wereld Economisch Forum worden aangedragen moeten daarom denk ik altijd met scepsis bekeken worden omdat ze wellicht niet de belangen van de burgers dienen. Gezien de huidige grote veranderingen op politiek terrein en de verschuiving van kapitaal lijkt het me gerechtvaardigd mijn twijfels te onderzoeken.

De storm is gaan liggen en Perkins pakt de draad weer op waar hij hem graag vasthoudt: “Het economische systeem, het idee van kortetermijn winsten en materialistische consumptie, van succes uitgedrukt in geld en macht, dat is het grote gevaar. Daar moeten ons op gaan richten, de rest is bijzaak. Gisteren was ik bij een ijshockeywedstrijd: wat een passie en toewijding! Als we dat nou eens zouden gebruiken om te kijken naar hoe we met elkaar omgaan…”

Het laatste woord is aan jou

“We leven in een mooie tijd. Crises geven de mogelijkheid om anders naar de dingen te kijken. Jonge mensen moeten zich gezegend voelen dat de theorie van de economische moordenaars na duizenden jaren nu echt kan veranderen. Ik ben hoopvol. Nadat het eerste deel van de Bekentenissen uitkwam hoorde ik van studenten wereldwijd nog steeds dat ze droomden van geld en macht. Nu hoor ik iets anders: ze willen een bedrijf opzetten of in de advocatuur voor een betere wereld.”