Is rechtszaak Telegram in Brazilië politieke aanval?

Een Braziliaanse rechter kondigde vrijdag j.l. een verbod af van het social mediakanaal Telegram. De uitspraak werd na toezeggingen van het bedrijf snel daarna weer teruggedraaid maar veel mensen blijven bezorgd. Zij zien de gebeurtenissen als (voor) teken van censuur. Met landelijke verkiezingen op komst, had de rechterlijke uitspraak voor velen van hen bovendien veel weg van een politieke actie: via het medium bereikt president Jair Bolsonaro immers veel landgenoten.

De Braziliaanse rechter Alexandre de Moraes verklaarde tot actie over te gaan nadat Telegram meerdere malen niet had gereageerd op oproepen om bepaalde accounts te blokkeren. Het ging om accounts van personen die werden beschuldigd van het verspreiden van nepnieuws. Ook mengde het bedrijf zich niet in het beheer van berichten met vermeende desinformatie. De federale politie vroeg de rechter om een verbod vanwege het vermeende nepnieuws maar ook omdat het werd beschouwd als doorgeefluik van neonazi’s, pedofielen en criminelen.

Politiek

Aan de ene kant juichten mensen het toe dat ‘het doorgeefluik van nepnieuws en communicatiemiddel van criminelen’ aan banden zou worden gelegd. Aan de andere kant zagen mensen het als censuur van het vrije woord. Met landelijke verkiezingen op komst, heeft  de rechterlijke uitspraak voor sommige mensen bovendien het karakter van een politieke actie. De president bereikt veel landgenoten via Telegram. Hij heeft een miljoen volgers.

Een verbod op het social media kanaal zou niet alleen een slag in het gezicht van Bolsonaro betekenen, maar ook van 85 miljoen andere Brazilianen die de app hebben gedownload. Gezien de enorme populariteit lijkt de uitspraak op grof geschut om overleg tussen criminelen en pedofielen aan banden te leggen. Temeer omdat zij vaak de eersten zijn die alternatieve communicatiemiddelen weten te vinden en te gebruiken wanneer er een wegvalt. De geruchten dat de uitspraak daarom politiek gekleurd is, werden er alleen maar meer door gevoed.

In meerdere kranten klinkt het politieke aspect van de uitspraak door, van France24 tot Newsweek. Ook De Volkskrant kijkt in haar artikel over ‘de Braziliaanse strijd om de waarheid’ naar de politieke implicaties en kopt: ‘Braziliaanse rechter verbiedt ‘Bolsonaro-kanaal’ Telegram.’ Het AD meldt dat de bemoeienis van de rechter Bolsonaro al langer irriteert en herinnert de lezer aan ‘een ongekend harde aanval van de president op De Moraes. ,,Stop met een schurk te zijn, Alexandre de Moraes. Treed af. Ik zal geen beslissing meer van deze rechter respecteren.” ‘

Censuur

De beslissing van de rechter valt niet goed bij Glenn Greenwald. De Amerikaanse journalist met Braziliaanse familiebanden deelt een analyse van zijn collega Jorge Pontual op Twitter. Het valt Pontual op dat Braziliaanse journalisten de ‘censuur toejuichen.’ Greenwald reageert hierop door te stellen dat journalisten al sinds langere tijd ‘voorvechters van censuur’ zijn geworden.

3/ Given he's based in the US, @JorgePontual should not be shocked to see *journalists* lead the movement *for more censorship* given this warped dynamic began in the US: journalists abandoning their traditional role of advocating free discourse, becoming pro-censorship leaders.

— Glenn Greenwald (@ggreenwald) March 20, 2022

Teruggedraaid

De afkondiging van het verbod is uiteindelijk nooit uitgevoerd. Nadat Telegram beloofde aan eerdere verzoeken te voldoen om accounts en berichten te verwijderen, mocht het blijven opereren in het Zuid-Amerikaanse land. Belangrijke toezegging van het bedrijf is dat het in aanloop naar de verkiezingen ‘onjuiste informatie gaat markeren en geverifieerde informatie extra onder de aandacht brengen.’ Een verbod is dan wel van de baan, het ‘oude Telegram’ is niet meer.