Marc van Ranst bespeelt de media: “Sluit een deal met ze en ze laten alternatieve geluiden links liggen”
Een goede journalist is de waakhond van de samenleving. Of zou dat moeten zijn. Sommige mensen zien de gemiddelde moderne journalist echter eerder als spreekbuis van de macht.
De macht: het klinkt wel erg ruim en vaag. Even concreet dus. Stel de wereld is in de ban van een coronavirus. Op basis van de aanwezigheid van dat virus kondigen politici beleid af. Ingrijpende maatregelen die ieders leven compleet verandert en vrijheden inperkt. De media zouden met kritische vragen een debat op gang kunnen brengen, dat beleid kunnen bijsturen, aanscherpen of terugfluiten, zodat de samenleving goed geïnformeerd met/voor de best mogelijke route kan (in)stemmen.
De rol van de media is cruciaal: zonder medium komt de boodschap niet aan bij de bevolking en kan er geen draagvlak ontstaan. Weer terug naar de coronacrisis. Politici winnen onder meer informatie in bij hun ambtenaren, de Wereld Gezondheidsorganisatie en virologen, immunologen etc. die via adviesraden en comités aanbevelingen doen. Denk aan een Marc van Ranst in België, Anthony Fauci in de Verenigde Staten of een Marion Koopmans in Nederland.
Aandacht trekken
Wanneer niet alleen de directe beleidsmakers maar ook de mensen achter de schermen scherp bevraagd worden, kan dat een groot verschil maken. Van Ranst lijkt dit goed in de gaten te hebben: in januari 2019 vertelde hij zijn publiek tijdens de ‘Influenza Pandemic Preparedness Stakeholders Conference’ hoe de media kunnen worden ingezet om de neuzen van het volk dezelfde kant op te krijgen: “Eén stem, één boodschap.”
Hij zei daar onder meer: “Je moet vooral die eerste dag of de eerste dagen aanwezig zijn, de aandacht van de media trekken. Je sluit een deal met ze over informatie en eenvoudige beschikbaarheid en ze laten alternatieve geluiden links liggen.” Dat klinkt meer als een zakelijke afspraak waar twee partijen op zoek zijn naar hun voordeel, dan als kritische journalistiek. Hieronder een videofragment van een aantal minuten van de toespraak.
Er zijn meerdere pogingen gedaan om deze en soortgelijke video’s van de bewuste conferentie onderuit te halen. Veelgehoord bezwaar is dat er selectief is geknipt en geplakt in de toespraak, en op die manier de zaken uit de context zijn gehaald. Hier is de gehele bijdrage van Van Ranst terug te zien (Ab Osterhaus maakt daarin ook nog zijn opwachting). Oordeel zelf en bekijk ook nog eens de beschouwende aflevering van Blckbx over het ‘framen van een pandemie,’ waarbij de Belg en zijn toespraak centraal staan.
Zelf een oordeel vellen
Waar ‘de macht’ zijn plan uitstippelt kunnen de media die macht controleren. Na de uitbraak van het coronavirus echter twee jaar geleden, kozen vele media zonder voorbehoud (overwegend) de kant van de macht. Neem De Volkskrant, een van de grootste en invloedrijkste kranten van het land. Hoofdredacteur Pieter Klok liet al snel weten (of biechtte op, afhankelijk van de invalshoek) dat hij een kritische grondhouding had laten varen: “Laten we onze energie steken in elkaar helpen hierdoor heen te komen, en niet in de vraag wat is nu de goede aanpak. Dat kan het RIVM heel goed zelf bepalen.”
Het respect voor het RIVM won het van een gezond wantrouwen: “Het is een instituut hè,” Dat instituut werd geen strobreed in de weg gelegd om haar visie ongefilterd over te brengen: “Ik denk niet dat je van iedereen moet verwachten dat ze zelf een oordeel hierover kunnen vellen,” meende Klok.
Nieuw medialandchap
De geschetste ontwikkeling wordt effectief weergegeven met onderstaande cartoon. De tekenaar zou er nog een plaatje aan kunnen toevoegen: de ‘journalist before’ die zijn baan heeft opgezegd en een nieuw medialandschap heeft gecreëerd via eigen podcasts en mediakanalen.
— Dusty Desert Dweller (@dusty_dweller) January 17, 2022
Lees onze huisregels ook even. Wilt u ook meediscussiëren maar bent u nog geen lid? Meld u dan hier aan en geniet van alle voordelen.