Massale surveillance burgers en media: ‘Weer een WOB-document waar mijn bloed van gaat koken’

Begin maart kwamen de onderzoekers Cees, Aukema en Van der Vegt naar buiten met hun bevindingen over het coronabeleid van de overheid in de eerste maanden van 2020. Ze zagen dat het ‘Rijk massale controle uitvoert op media en burgers’ via zogeheten omgevingsanalyses. Via de scans werden dissidente stemmen opgespoord om ze vervolgens via de media onschadelijk te maken. Maurice de Hond pluist de vrijgegeven documenten uit en ziet zijn eigen naam regelmatig opduiken: ‘Weer een WOB-document waar mijn bloed van gaat koken.’

Dataspecialist Daniël van der Tuin nam het onderzoek van Cees, Aukema en Van der Vegt door en spreekt van een ‘innige verstrengeling tussen het Rijk, de media en grote techbedrijven zoals YouTube, LinkedIn en Facebook.’ Samen wilden ze kritische journalisten en burgers de mond snoeren, meent hij. Via trollen (nepprofielen) op internet probeerden ze geluiden die niet overeenkwamen met de lijn van de overheid op dat moment te smoren. Daarnaast zetten ze influencers in, zetten interviews op en handen een grote invloed op de beeldvorming van instituten zoals het RIVM. Een aantal dagen geleden vatte Laila Mol de uitkomsten kort samen.

NCTV

Een van de spelers in het geheel is de instantie Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV). Deze eenheid maakt(e) zogeheten omgevingsanalyses, waarbij de invloed van personen zoals Willem Engel, Rob Elens, Kees de Kort, Wierd Duk en Maurice de Hond op het coronadebat werd gemonitord. Niet alleen werd er melding gemaakt van berichten die ze deelden en van optredens in de media of voor publiek, ook werd er uitgebreid nagedacht over strategieën om de onwelgevallige bijdragen tegen te gaan.

De Hond gaat via zijn blog de laatste weken in op de nieuwe feiten rond het spel van media en overheid in Nederland die boven tafel zijn gekomen. Van zijn ervaringen met Maarten Keulemans- geen ‘journalist van het jaar’ maar een schoothondje volgens De Hond- werd vorige week verslag gedaan op dit platform. De bekende opiniepeiler gaat door, want: ‘Ik verwacht dat nogal wat nieuwe WOB-documenten (Wet Openbaarheid Bestuur, burgers hebben het recht interne documenten van de overheid op te vragen, red.) voor dezelfde reacties zullen gaan zorgen. Maar als dat alles niet onder ogen wordt gezien, dan is de kans groot dat men in de toekomst dezelfde fouten zal gaan maken met desastreuze gevolgen voor mens en samenleving.’

‘Kijken naar mediaoptreden’

Deze week gaat hij in op hoe hij twee jaar geleden met zijn verhaal over luchtverspreiding van het virus op de radar kwam bij de NCTV. Dát hij werd geschaduwd is nu duidelijk geworden door de vrijgave van overheidsdocumenten. Na meerdere mediaoptredens kwam er correspondentie op gang bij het Rijk, waarbij de ene ambtenaar de andere adviseerde: ‘Informeer over hoe het RIVM staat tegenover de uitspraken van (Maurice de Hond) en de beweringen die hij doet over binnen/buiten. Geef aan welke wetenschappelijke artikelen als onderbouwing dienen voor het startpunt RIVM/OMT.’

In het rood staat er vervolgens (voor zover bekend rood aangemerkt door de ambtenaar, red.): ‘Dit gaan we niet via de site of social uitvechten. We kijken naar een mediaoptreden.’ Dat interview kwam er ook, een paar dagen later. Het interview met RIVM-expert Jaap van Dissel voor de NOS is hier terug te lezen. En inderdaad, het ging over aerosolen. Van Dissel was voorbereid: ‘De discussie over aerosolen is deels semantiek,’ liet hij de NOS destijds weten.

Georganiseerde samenwerking

Politici werden ook in de gaten gehouden, blijkt uit de documenten. Onder hen Fleur Agema van de PVV en Caroline van der Plas van BoerBurgerBeweging. ‘Kamerleden bespioneren, omdat ze hun parlementaire werk uitvoeren?’, stelde Van der Plas de kwestie vorige week aan de kaak op Twitter.

De laatste twee jaar hangt er volgens kritische volgers van de media een waas van censuur in de lucht. Soms duidelijk, wanneer er bijvoorbeeld een video wordt verwijderd of een account van LinkedIn wordt geblokkeerd. Andere keren is het minder goed de vinger op de zere plek te leggen. Het gaat dan om verdachtmakingen, laatdunkende artikelen en een tone of voice die kritische geluiden al snel weg zet als illusionair complot, vergezochte paranoia of extreemrechts gedachtegoed. Het geheel kan op het eerste gezicht overkomen als een onsamenhangende verzameling van media-uitingen die voortkomen uit een sentiment van angst en onwetendheid. Die sfeer van berichtgeving kan mogelijk extra gevoed worden door de verstrengeling van media met adverteerders en de relatie met de mediaholding waar ze deel van uitmaken.

Maar hoe dat dan precies in de praktijk werkt, blijft voor veel mensen de grote vraag. Vrijgekomen overheidsdocumenten laten in dit geval een duidelijk beeld zien: dat van een georganiseerde samenwerking tussen verschillende overheidsinstanties die elk kritisch geluid ten aanzien van het landelijke coronabeleid onschadelijk moet maken.

GeenStijl

Onderzoeker Van der Vegt heeft op Twitter een aantal draadjes lopen waar de lezer zich kan verdiepen in ‘hoe de Overheid massaal de media- en burgers controleert, censureert- en door mensen van buiten de overheid laat debunken…’

#WOB – Hoe de Overheid massaal de media- en burgers controleert, censureert- en door mensen van buiten de overheid laat debunken…/ pic.twitter.com/RqgJ5hzzvZ

— Marc van der Vegt (His Spirit) (@VegtDoor) March 10, 2022

Geheel in eigen stijl gaat GeenStijl op haar beurt verder door op de omgevingsanalyses: ”ohja daar hebben wij nog een mailbox vol van’. Dankzij meerdere kuchende mannen in doktersjassen kregen wij in 2020 en 2021 tientallen zogenaamde VWS Omgevingsanalyses doorgestuurd. Dat waren er niet wekelijks drie, maar dagelijks drie en soms nog meer. We verwezen er wel eens naar (bijvoorbeeld hier of daar) en lazen zelf lachend mee op de achtergrond.’ Wie 50MB aan omgevingsanalyses wil downloaden kan naar het bericht van het weblog gaan. Met een druk op de knop worden ze dan ingeladen op de computer.