Overheid rekt grenzen van privacy op en vraagt burgers om interieurfoto’s

“Vindt u het niet heel eng, dat de overheid inwoners praktisch dwingt om, zonder bijvoorbeeld een huiszoekingsbevel, een kijkje te laten nemen in hun woning?” Aldus de lokale PVV-fractieleider Hidde Heutink tijdens een spoeddebat in de gemeenteraad. Dat naar aanleiding van een verzoek aan bewoners in Enschede om via een QR-code foto’s te maken van hun interieur voor het bepalen van de WOZ-waarde van hun huis.

Enschede wordt er door media uitgelicht deze week omdat het onderwerp in de gemeenteraad werd behandeld. Het delen van foto’s van toilet, slaapkamer en zolder is echter onderdeel van een landelijke proef en betreft tientallen gemeenten. Belastingsamenwerking Oost-Brabant meldt dat meer dan tachtig gemeenten al gebruik maken een foto-app om de WOZ-waarde te bepalen.*

Begin deze maand kregen bewoners uit de wijken Hogeland-Velve en Enschede-Zuid een brief van het gemeentelijk belastingkantoor met de vraag of ze foto’s van hun interieur wilden delen voor het vaststellen van de WOZ-waarde. De reden: ‘Gegevens over de buitenzijde zijn bij ons bekend door bijvoorbeeld het bekijken van bouwtekeningen en (lucht-) foto’s. De gegevens van de binnenkant van een woning (bijv. de staat van de badkamer/keuken, onderhoud, etc. ) zijn lastiger te beoordelen.’

Motivatie

Doordat bewoners zelf foto’s kunnen opsturen, hoeft de gemeente geen schatting meer te maken en dat voorkomt terugvorderingen of juist teveel betaalde belasting. De woningeigenaar krijgt zo ‘een eerlijke belastingaanslag,’ is de presentatie van het idee.

Eigenaren van vrijstaande woningen en twee-onder-één-kappers zijn als eerste aan de beurt. Het is niet duidelijk waarom juist deze groep, en dat voedt allerlei speculaties. Krijgt de gemeente zo beter zicht op de bezittingen van haar (kapitaalkrachtige) inwoners? De meest wantrouwende mensen horen al de echo van ‘You’ll own nothing and be happy.’

Onbehagen

In de brief met persoonsgegevens staat een gekoppelde QR-code die hen toegang geeft tot een foto-tool. Het leidde in Enschede tot vele klachten. Het gaat om een flinke inbreuk op de privacy, meenden burgers. Wat gebeurt er met die beelden, wie heeft er toegang toe? Daarnaast speelden zorgen om de directe veiligheid een rol: “Iemand gaat binnenkijken om te kijken of er nog wat te halen valt, dat voelt niet fijn.”

Met de deadline van 30 oktober in het vooruitzicht begonnen veel inwoners alsnog te zweten, het gaat immers om een verzoek van een gemeentelijke instantie. Dus dan toch maar die foto’s delen? Dat de bewoners niet wettelijk verplicht zijn om mee te doen aan de pilot, wordt niet vermeld. “Er zijn ook mensen geweest die hebben gebeld en de gegevens via de telefoon hebben verstrekt,” zegt wethouder Financiën Marc Teutelink ter verdediging. Maar is dat een goed argument? Niet iedereen is zo assertief.

En zo groeide het onbehagen. De titel van een artikel in de regionale krant Tubantia is dan ook: ‘Het lijkt Noord-Korea wel.’ Een spoeddebat in de gemeenteraad volgde, op verzoek van de lokale afdelingen van D66 en de PVV. Lokale PVV-fractieleider Hidde Heutink: “Vindt u het niet heel eng, dat de overheid inwoners praktisch dwingt om, zonder bijvoorbeeld een huiszoekingsbevel, een kijkje te laten nemen in hun woning?”

Smart City

Enschede is een van de vele Smart Cities in Nederland. Hoewel er geen directe verwijzing van het gemeentelijk belastingkantoor of de gemeente zelf is naar de status als ‘slimme stad’, lijkt het te passen bij het concept ervan.

Begin 2022 stond er op de site van Café Weltschmerz een artikel over het fenomeen in Nederland en daarbuiten. Enschede kwam in dat artikel ruimschoots aan bod. Het artikel was op haar beurt weer een aanvulling op een gesprek tussen Pieter Stuurman en Antoon Huigens. Zij bespraken ‘mysterieuze witte kastjes’ in ‘slimme stad’ Apeldoorn.

Apeldoorn, smart city? – Pieter Stuurman en Antoon Huigens

*Een directe webpagina of iets dergelijks van de Rijksoverheid naar de landelijke pilot is voor dit artikel niet gevonden. Laat gerust een tip of link achter die leidt naar de directe bron.