Rosanne Hertzberger ziet dubbele moraal: ‘Desinformatie- behalve als het van Kuipers komt’

Er gaat geen dag voorbij zonder desinformatie. En betichtingen daarvan. In de week dat Neil Young het in zijn ‘strijd tegen desinformatie’ opnam tegen podcastmaker Joe Rogan, zette NRC-columnist Rosanne Hertzberger de minister van VWS Ernst Kuipers in de hoek: ‘Dat de getallen van geen kanten klopten, deed er niet toe.’

De strijd om informatie in het algemeen en ‘de waarheid’ in het bijzonder woedt sinds enige jaren hevig. Voorbeelden te over, van mediastrateeg Van Ranst tot de voornemens van Event 201 , het beleid van Big Tech-bedrijven zoals Meta. Voor politieke partijen speelt het ook een cruciale rol – Hertzberger noemt desinformatie ‘de grote obsessie van partijen als D66 en Volt.’

D66-minister Kuipers verwees met een air van absolute zekerheid naar data terwijl hij daar eigenlijk vooral heel creatief mee omging. Hoe kan dat? ‘De data worden uitgespuugd door een model met een heleboel cruciale details en aannames die wel of niet kloppen en verschillende scenario’s die wel of niet relevant zijn en verschillende onnavolgbare grafiekjes die mensen wel of niet correct interpreteren.’

De juiste dingen

Dat klinkt als een machine waar best wel wat zand in kan komen en die verstandigerwijs eerst drie keer moet worden geïnspecteerd voordat er conclusies kunnen worden getrokken om op te bouwen. Maurice de Hond is daar dagelijks mee bezig. Maar zodra minister Kuipers op de proppen komt met getallen, staat de ideologie voorop, ‘de juiste zijde van het politieke spectrum’ meent de microbiologe.  ‘Desinformatie is alleen storend als het voor de verkeerde dingen wordt ingezet – niet als het voor de juiste dingen wordt ingezet.’

‘Dat juiste ding’ was het coronatoegangsbewijs. Met een coronapas zou het aantal omikronbesmettingen met vijftien procent kunnen worden teruggedrongen. “Ik heb exact gezegd wat ik heb gezegd,” was de waarheid als een koe van Kuipers in het Tweede Kamerdebat. Dat hij ook een heleboel informatie achterwege liet, was onbelangrijk. Het doel heiligt de middelen.

Vertrouwen

Veel mensen in het land vertrouwen de minister vlak na zijn aantreden al niet meer of hebben in ieder geval grote twijfels bij zijn verwerking van informatie. Dat is een tegenslag voor de voorstanders van het coronapaspoort, maar ze zullen zich niet gewonnen geven. Het plan van het kabinet is immers, zoals publicist en opiniemaker Marianne Zwagerman zei, memorerend aan het coalitieakkoord: ‘We nemen het voortouw en zetten in Europees verband in op ontwikkeling van een digitale identiteit.’

Hertzberger ziet de bui al hangen: ‘Dus volgende week wordt er een onderzoek ergens uit de hoge hoed getrokken om te onderstrepen dat miljoenen Nederlanders positief ten opzichte van de QR-code staan.’