‘Speelt dat radicaal-rechts niet in de kaart?’ Waarom journalistiek (niet) hopeloos is na bendegeweld Noordrijn-Westfalen

‘Speelt dat radicaal-rechts dan niet in de kaart?’ Wierd Duk kan er niet bij: nadat Duitsland-correspondent Remco Andersen wijst op ‘bendegeweld van clans van vooral Duitsers van Turkse en Arabische achtergrond’ dat vele steden in de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen ’teistert’, verlegt de interviewer van de Volkskrant de aandacht naar de rechterflank van de Duitse regionale politiek. Is dat een ‘hopeloos’ staaltje journalistiek zoals Duk schetst?

Duk, die zelf een paar jaar lang Duitsland-correspondent was, begrijpt niet dat Monique van Hoogstraten de verslaggever voor de Volkskrant vraagt naar ‘radicaal-rechtse’ sentimenten. Had ze niet door moeten vragen over het bendegeweld? ‘Hoe gaat de AfD het doen?’, vraagt ze direct erna, waarmee ze het AfD linkt aan radicaal rechts. Ze lijkt het stuur in een ruk om te gooien, om zo voorbij te gaan aan de recente schietpartij tussen rivaliserende bendes in Duisburg. Alsof van Hoogstraten er snel overheen wou praten. Althans, die suggestie wordt gewekt door Duk, die er in zijn carrière niet voor terugdeinst om af en toe met weinig woorden en veel suggestie een bommetje te leggen en snel weg te lopen. Even later komt hij dan weer terug om de stemming te peilen.

“Speelt (optreden tegen) dat Turkse en Arabische bendegeweld extreemrechts niet in de kaart?”. Het is hopeloos: pic.twitter.com/SoboJKhpt3

— Wierd Duk (@wierdduk) May 15, 2022

Ontkenning

Twitter is daar een heel geschikt medium voor. Post iets en kijk wat de reacties zijn. Een heel representatieve steekproef is het niet, maar het geeft toch een aardig beeld van wat er speelt onder de mensen in Het Land van Wierd Duk. Duk krijgt onder andere de volgende reacties: ‘Niet zo’n gekke vraag toch? Als ‘gematigde’ partijen wegkijken geeft dat voedingsbodem voor extremisten.‘ Aldus Lennaert Klerk, die de mogelijkheid oppert dat én ‘gematigde’ partijen wegkijken én dat extreme partijen daar garen bij kunnen spinnen.

Of Alternative für Deutschland daadwerkelijk als extreemrechts te betitelen ís, is overigens een andere vraag die in het geheel niet aan de orde komt. Oh, extreemrechts? Van Hoogstraten vroeg naar ‘radicaal-rechts’, laat dat volgen door haar interesse voor de AfD, maar Andersen spreekt vervolgens van ‘de rechts-populistische AfD.’ Dat klinkt toch net even anders. Het lijken wellicht kleine details, maar een opeenstapeling van net verkeerd weergegeven finesses laten uiteindelijk een vertekend beeld zien. Terug naar de reacties.

Het grootste gedeelte van de bijdragen schaart zich verontwaardigd achter het droogjes neergepende ‘hopeloos’ van Duk: ‘Extreemrechts’ als grotere bedreiging zien dan grootschalige drugshandel en escalerend geweld en schietpartijen in de openbare ruimte. Echt onvoorstelbaar,’ schrijft Hans van de Weerd. Een zekere Hein Bokking denkt te weten waar de vraagstelling vandaan komt: ‘Wordt het linkse door-schuld-en-boete-gedreven-wereldbeeld bedreigd? Leid dan onmiddellijk de aandacht af, benoem het probleem niet, zoek vooral niet naar oplossingen en waarschuw terstond voor het gevaar van “extreemrechts”…’ Hij vergezelt zijn bericht op Twitter met een foto van een struisvogel met zijn kop in het zand. Ruud de Wit mengt zich ook in de babbelbox: ‘..want er zijn nu al zoveel aanslagen van rechts-radicalen op Duitsers van Turkse en Arabische afkomst,’ schrijft hij sarcastisch. Voor de zekerheid sluit hij toch af met ‘Ontkenning, ontkenning, ontkenning.’

De kwestie

Had Van Hoogstraten door moeten vragen, of leende het korte vraaggesprek zich daar simpelweg niet voor en ging het eerder om een koele beschouwing van de politieke dynamiek? Als dat het geval was, had ze dan wel van radicaal-rechts mogen spreken? Want is het radicaal te noemen wanneer een partij aandacht besteed aan een reëel maatschappelijk probleem van (etnisch) bendegeweld? Is het CDU net als de AfD populistisch te noemen, wanneer die partij zich volgens Andersen richt op dat wat ‘de kiezers daar sterk bezighoudt: veiligheid.’ Wanneer die partij punten scoort met ‘Sheriff Herbert Reul’, de minister van Binnenlandse Zaken van de deelstaat? ‘Of moeten we een onderscheid maken tussen ‘goed populisme’ en ‘verkeerd populisme’? Wie bepaalt wat goed en fout is? Dat vraagt dan toch om een brede analyse. Woorden doen ertoe.

PS

De waarde van de voorbeschouwing kan pas achteraf worden vastgesteld. Andersen zag het vóór de stembusgang zo: ‘De rechts-populistische AfD staat op 7 procent in de peilingen, dat is maar net boven de kiesdrempel. Het lijkt erop dat de CDU, als hoeder van orde en veiligheid, een deel van de keizers daar wegkaapt.’ De AfD heeft verloren en bleef maar ternauwernood boven de kiesdrempel van vijf procent. Het CDU won een klein beetje en werd de grootste partij in de aan Nederland grenzende deelstaat. De correspondent zat dus aardig in de buurt.

Er is echter geen sprake van een politieke aardverschuiving of trendbreuk: bij de vorige deelstaatverkiezingen van 2017 waren de christendemocraten er ook al de grootste partij, zij het met minder afstand tot de nummer twee, de SPD. Van een ‘sociaaldemocratisch bastion’ in de regio, zoals het her en der wordt voorgesteld, kon dus al niet langer meer gesproken worden. Gezien de landelijke overwinning van de SPD en de neergang van de CDU van 2021, is het wel wel enigszins opmerkelijk.

Andersen heeft het niet over De Groenen. Zij werd de derde partij en naderde met een grote winst ten opzichte van 2017 de beide traditionele machtsblokken. In razend tempo is er al een Wikipediapagina opgetuigd vol tabellen, statistieken en informatie over de verkiezingsuitslag van de deelstaat waar, schrik niet, 18 miljoen mensen wonen.