Verspreiden ‘oorlogspropaganda’ kan leiden tot levenslange gevangenisstraf Tsjechië en Slowakije

‘Iedereen die van plan is de vrede op enigerlei wijze te verstoren, oorlog aanwakkert, oorlog bevordert of anderszins oorlogspropaganda promoot, wordt gestraft met een gevangenisstraf van één tot tien jaar.’ Bovenstaande tekst is afkomstig uit artikel 417 van het Wetboek van Strafrecht van Slowakije. Het Nationale Agentschap Criminaliteit wees de inwoners van het land op het ambigue wetsartikel via een post op Facebook en laat weten ‘compromisloos en krachtig’ op te treden tegen deze personen

Wat onder verstoring van de vrede, aanwakkering van oorlog of oorlogspropaganda wordt verstaan, is niet duidelijk. Mensen zullen daarom wel twee keer nadenken voor ze hun visie op de inval van Rusland op Oekraïne delen in het openbaar. Temeer vanwege de hoogte van de straffen: ‘Mocht de ‘verstoring van de vrede’ zijn vastgesteld en doet de dader dat in verband met een buitenlandse mogendheid of een buitenlandse agent, als lid van een gevaarlijke groepering of in een crisissituatie, dan kan de gevangenisstraf oplopen tot 25 jaar of levenslang,’ meldt het Slowaakse medium RTVS (in het Slowaaks, dus zoek de vertaling op internet, red.).

Dezelfde bron geeft aan dat de politie actief werk maakt van opsporing en dat ze ‘compromisloos en krachtig optreedt tegen deze personen’ en dat ‘speciale politie-eenheden’ worden ingezet. De volgende passage is van groot belang: ‘Er is momenteel sprake van een noodsituatie in Slowakije. Dit werd besloten door de regering in verband met de massale toestroom van buitenlanders op het grondgebied van de Slowaakse Republiek voor de oorlog in Oekraïne.’ Terugkomend op het wetsartikel: verstoort iemand de vrede in een crisissituatie, kan de gevangenisstraf oplopen tot 25 jaar of levenslang.

Tsjechië

In buurland Tsjechië speelt iets soortgelijks, hoewel de peilen daar nadrukkelijker op Rusland worden gericht. TN Nova bericht dat ‘de Tsjechische politie tientallen klachten heeft onderzocht van mensen die meldden dat iemand de Russische invasie van Oekraïne publiekelijk goedkeurde en steunde.’ Daarnaast haalt het procureur-generaal Igor Striz aan, die ‘waarschuwde zaterdag dat iemand drie jaar cel riskeert voor het steunen van Russische agressie, bijvoorbeeld bij demonstraties en sociale netwerken.’ Met name de sociale netwerken op het internet lijken het doelwit te zijn van het Tsjechische onderzoek – sommigen spreken van een heksenjacht – naar opruiing in de samenleving.

Striz wees erop dat steun voor de Russische invasie van Oekraïne kan grenzen aan twee misdaden. TN Nova citeert hem: ‘Als iemand in het openbaar (inclusief demonstraties, internetruimte of sociale netwerken) zijn instemming heeft betuigd met (geaccepteerde of ondersteunde) aanvallen door de Russische Federatie of zijn steun heeft uitgesproken, of de leiders van de Russische Federatie in deze context heeft geprezen, kan hij onder bepaalde voorwaarden ook strafrechtelijk aansprakelijk worden gesteld voor het misdrijf op grond van artikel 365 van het wetboek van strafrecht.’ Het blijft daar niet bij, Striz wijst namelijk op een ander artikel van het Wetboek van Strafrecht, artikel 405: ‘…of voor het misdrijf van ontkenning, het ondervragen, goedkeuren en rechtvaardigen van genocide.’ In het eerste geval kan ‘de dader’ een jaar gevangenisstraf verwachten, en op de zogeheten ‘goedkeuring van genocide’ staat een straf van zes maanden tot drie jaar.

Uit zicht

De Centraal-Europese landen hebben een gezamenlijke geschiedenis; ze verenigden zich na het uiteenvallen van het Oostenrijks-Hongaarse rijk na de Eerste Wereldoorlog. Kort na de Tweede Wereldoorlog werden ze communistisch geleid, een politiek die onder invloed stond van de Sovjet-Unie tot aan de val van de Muur in 1989. Begin jaren ’90 gingen beide landen onafhankelijk verder en zochten hun eigen koers. Het feit dat de landen enige steun voor Rusland of zelfs twijfel aan de steun voor Oekraïne van overheidswege, nu zo hard onderdrukken, heeft wellicht te maken met hun verleden als satellietstaat. Met het strafbaar stellen van meningsuiting (en daarmee ook gedachten- en meningsvorming) raakt de mogelijkheid tot debat, begrip voor ‘de ander’ of ‘de vijand’, diplomatie of een handreiking verder uit zicht. Of is dat juist de bedoeling? Onderstaande Tweet van Arnaud Bertrand zet zijn vraagtekens bij de motieven van de wetgeving: ‘Wordt een oproep voor een vredesdeal die beide partijen tevreden stemt, ook bestempeld als ”steun voor Rusland”?

For support of Russia "expressed online or in any other space" you can now face years in prison in Slovakia and Czech Republic.

That's presumably the side fighting against "authoritarianism"…

Btw, is calling for a peace deal acceptable to both parties "support for Russia"? 🤔 pic.twitter.com/A7i1a2mHst

— Arnaud Bertrand (@RnaudBertrand) March 1, 2022