Waarom de overheid geen verantwoordelijkheid neemt

Het vertrouwen van burgers in de overheid is tot een dieptepunt gedaald maar bestuurders kijken weg. Opiniemaker en historicus Zihni Özdil denkt te weten waarom: ‘Niet echte politici, maar managers leiden ons land. Zij zijn niet getraind om verantwoordelijkheid te nemen voor wat er gebeurt in de echte wereld.’

Het vertrouwen van Nederlandse burgers in de overheid daalt over de hele linie. Dat gedupeerden van de Toeslagenaffaire het vertrouwen kwijt zijn, lijkt na een opeenstapeling van schandalen evident. Kijk hier of hier nog eens voor verder inzicht in dat dossier. Onderzoek van I&O Research laat zien dat ‘bijna negen op de tien veeboeren vinden dat de overheid niets begrijpt van de positie van veeteeltbedrijven’; tegenstanders van het coronabeleid voelen zich misleid door de overheid en wijzen op onrechtmatige beleidsvoering. Islamitische Nederlanders zullen zich tenslotte nog wel even bedenken voor ze vrijuit praten over hun geloof, familie of werk. Wie weet is er wel een informant die meeluistert en alles doorspeelt naar de gemeente.

Rechtsstaat

In een goed werkende rechtsstaat kunnen mensen die het niet eens zijn met het papieren beleid of de uitvoering daarvan hun recht halen bij de rechtbank. Er lijken barsten te zitten in dat systeem. Uit onderzoek naar de toeslagenaffaire bijvoorbeeld bleek dat rechters steevast de kant van de Belastingdienst kozen.

Advocaat Bart Maes spande een rechtszaak aan tegen de Staat vanwege de invoering van de coronapas. Na afloop van de zaak zei hij: “Ik vraag me af of dit vonnis wel geschreven is bij de rechtbank, of bij het ministerie van Volksgezondheid.” En omdat de overheid signalen van disproportioneel politiegeweld niet wilde onderzoeken, richtten Pieter en Jade Kuit dan maar zelf een Buitenparlementaire Onderzoekscommissie op.

Ontlopen

‘De oplossing voor wankele vertrouwensrelaties is vrij simpel,’ zegt Hasna El Maroudi in het NRC. ‘Neem kritiek ter harte en neem verantwoordelijkheid wanneer iets fout gaat.’ Maar dat gebeurt niet, merkt de columniste op. VN-rapporteurs trokken aan de bel en schreven dat de sloop van de Tweebosbuurt in Rotterdam mogelijk in strijd is met de mensenrechten. De reactie van burgemeester Aboutaleb: ‘Ik ben geen burgemeester van een stad waar mensenrechten worden geschonden. Dat weiger ik te accepteren.’ Maroudi concludeert dat de burgervader wel vooraan staat om de complimenten in ontvangst te nemen, ‘maar du moment dat zijn eigen burgers klappen krijgen van de ambtelijke molen en de hoeders van de wet, is hij nergens te bekennen.’

Met het het nieuws over de uithuisplaatsing van kinderen van gedupeerde ouders in het Toeslagenschandaal werd het zoveelste hoofdstuk aan de affaire toegevoegd. Toen Mark Rutte daarover gevraagd werd in Brussel ‘was de demissionaire premier op een Europese top in Brussel om, nota bene, Polen keihard de les te lezen over hun rechtsstaat,’ aldus Özdil in zijn column in Elsevier.

Rutte deed er volgens de publicist alles aan om de vraag te ontlopen en concludeert: ‘Niet echte politici, maar managers zoals Kok en Rutte leiden ons land, ook op andere ministeries. En managers zijn niet getraind om verantwoordelijkheid te nemen voor wat er gebeurt in de echte wereld. Het enige wat in hun reflex zit, is processen managen via de papieren werkelijkheid, problemen klein maken tot op het infantiele af, en controle houden op de beeldvorming.’

Parallelle wereld

Maroudi en Özdil zien hetzelfde probleem: een parallelle wereld met aan de ene kant bestuurders die zich bezig houden met hun imago of dat wat ze vertegenwoordigen. Aan de andere kant de burgers die in hun dagelijks leven te maken hebben met de ongepolijste werkelijkheid. Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt ziet het ook: de zittende macht bedrijft politiek voor de bühne. De bühne loopt echter steeds meer leeg, en daarbuiten groeit het onbehagen.

Er zijn meer voorlichters bij de ministeries dan ambtenaren in dienst van de Tweede Kamer.
En is geen kennisinstituut voor een beter belastingstelsel.
Daarom dit voorstel: pic.twitter.com/ukNndMpXfO

— Pieter Omtzigt (@PieterOmtzigt) October 6, 2021