Raad voor de Journalistiek: Groene Amsterdammer en Pointer hebben “onzorgvuldig gehandeld” tegenover Café Weltschmerz en Gezond Verstand

De Raad voor de Journalistiek heeft geoordeeld dat De Groene Amsterdammer en het KRO-NCRV programma Pointer onterecht hebben beweerd dat Café Weltschmerz (CWS), Gezond Verstand en journalist Karel Beckman deel uitmaken van het netwerk van de Amerikaanse John Birch Society. Volgens de Raad stond het de Groene en Pointer echter “vrij” om CWS, Gezond Verstand en Karel Beckman te betichten van het verspreiden van “desinformatie” en om ze “complotdenkers” te noemen. De reden die de Raad hiervoor aanvoert is dat deze drie partijen informatie hebben verstrekt die “botst met die van het RIVM en het OMT.”

Een en ander blijkt uit een uitspraak die door de Raad voor de Journalistiek is gedaan op 12 juli naar aanleiding van een klacht van de genoemde partijen.

De Groene Amsterdammer publiceerde op 20 december een artikel van Alexander Beunder, Laudy van den Heuvel en Peter Keizer, “Nederlandse complotgroepen werken samen met Libertarische Amerikaanse lobbygroep.” https://www.groene.nl/artikel/nederlandse-complotgroepen-werken-samen-met-libertarische-amerikaanse-lobbygroep)

Op dezelfde dag publiceerde Pointer een soortgelijk artikel, “Complotdenkers strijden met Amerikaanse lobbyclub en Kennedy-telg tegen coronamaatregelen”. https://pointer.kro-ncrv.nl/complotdenkers-strijden-met-amerikaanse-lobbyclub-en-kennedy-telg-tegen-coronamaatregelen. Pointer wijdde hier tevens een televisieprogramma aan.

Café Weltschmerz, Gezond Verstand en Karel Beckman wezen er in hun klacht op dat zij geen banden hebben met de “Amerikaanse lobbygroep” waar De Groene en Pointer het over hadden – de John Birch Society, laat staan dat ze “samen” zouden “strijden” met deze groep. De beweringen van de twee journalistieke organisaties bleken geheel gebaseerd te zijn op vage veronderstellingen en fantasierijke “netwerk”-reconstructies, waarbij zelfs Donald Trump in hetzelfde netwerk bleek te zitten als Café Weltschmerz, en Gezond Verstand.

De Raad voor de Journalistiek geeft de klagers gelijk en oordeelt dat er “onvoldoende grond” is voor de complot-theorie van De Groene en Pointer. De Raad stelt dan ook dat de Groene Amsterdammer en Pointer “onzorgvuldig” hebben “gehandeld” en vraagt hen een rectificatie te plaatsen.

De Groene Amsterdammer en Pointer gingen echter nog een stap verder in hun publicaties. Zij beweerden dat Café Weltschmerz, Gezond Verstand en Karel Beckman “desinformatie” verspreidden en “complotdenkers” zouden zijn. Ook lieten ze een “veiligheidsdeskundige” aan het woord die waarschuwde dat de partijen met hun desinformatie een “risico” zouden vormen voor de “stabiliteit van de samenleving”.

Volgens de klagers maken De Groene en Pointer zich hier schuldig aan demonisering door hen in een kwaad daglicht te stellen. Zij stelden bovendien dat informatie die in strijd is met de informatie van overheidsinstanties als RIVM en OMT niet hetzelfde is als “desinformatie”.

Helaas vindt de Raad voor de Journalistiek dat het De Groene en Pointer wel “vrij” staat om deze term te gebruiken. De Raad stelt:

“De Groene Amsterdammer en Pointer hebben aangevoerd dat zij in hun publicaties uitgaan van informatie van wetenschappers van het RIVM en het OMT, en dat zij deze informatie controleren via factchecks en bij (onder meer) vooraanstaande virologen. Waar publicaties in strijd zijn met de wetenschappelijke consensus aantoonbaar onjuist zijn en worden verspreid met het doel om coronamaatregelen te ondermijnen kan volgens de Groene Amsterdammer en Pointer worden gesproken van desinformatie. Klagers hebben niet weersproken dat de door hen verspreide informatie botst met die van het RIVM en het OMT. Gezien deze uitleg, in deze context bezien en in het licht van het maatschappelijke debat over de coronapandemie, stond het De Groene Amsterdammer en Pointer vrij om de door klagers verspreide informatie te kwalificeren als desinformatie en hen daarbij aan te duiden als complotdenkers.”

Bij deze uitspraak zijn de nodige vraagtekens te plaatsen. In hun publicaties hebben De Groene Amsterdammer en Pointer geen enkel concreet voorbeeld van “desinformatie” genoemd. Het enige dat zij stellen is dat de informatie van Café Weltschmerz, Gezond Verstand en Karel Beckman “botst” met die van RIVM en OMT.

Dat laatste is juist. Maar sinds wanneer staat kritiek op officiële overheidsinstanties in Nederland gelijk aan “desinformatie” en ben je een “complotdenker” als je een andere mening dan RIVM en OMT? Dat is wel wat de Raad voor de Journalistiek hier goedkeurt. De Raad zegt overigens niet dat Café Weltschmerz en Gezond Verstand zich schuldig maken aan desinformatie, maar dat het de Groene en Pointer vrij staat om die kwalificatie te gebruiken. Hierbij neemt de Raad in aanmerking dat een dergelijke kwalificatie onderdeel is van “het publieke debat”, waar een zekere mate van “polemische bejegening” bij hoort.

Feit blijft dat de beschuldiging van “desinformatie” kwalijk is. Café Weltschmerz, Gezond Verstand en Karel Beckman betogen onder meer, op wetenschappelijke en ethische gronden, dat de coronamaatregelen van de overheid buitenproportioneel, ineffectief en contraproductief zijn, en een schending van de grondwettelijke rechten van burgers. Pointer en de Groene Amsterdammer hebben op geen enkele wijze de argumenten die zij hiervoor aanvoeren zelfs maar besproken in hun publicaties. Zij hebben enkel geconstateerd dat die informatie strijdig is met die van RIVM en OMT en met wat zij beschouwen als een “wetenschappelijke consensus”. Op deze gronden spreken zij van “desinformatie”.

Het is een kerntaak van de journalistiek om uitlatingen en praktijken van overheidsinstanties te controleren en aan kritische analyse te onderwerpen. Het is dan ook verontrustend om te moeten constateren dat gevestigde media als de Groene Amsterdammer en Pointer critici als Café Weltschmerz en Gezond Verstand betichten van het verspreiden van “desinformatie” en “complotdenken” en suggereren dat de critici staatsgevaarlijke personen zouden zijn, alleen omdat zij zich kritisch opstellen ten opzichte van het coronabeleid van de overheid. Het zegt iets over de volgzaamheid die de gevestigde journalistiek op dit moment kenmerkt.