Waarom Limburg de handjeklap-provincie van Nederland is en blijft

Jos van Rey keert terug in het college van Roermond. Het haalde het landelijke nieuws, maar Van Rey, wie was dat ook alweer? Oh ja. Voor veel mensen staat de lokale bestuurder en oud VVD-Kamerlid symbool voor gerommel en geritsel in Limburg. De rechtszaken tegen Van Rey speelden zich af in het vorige decennium, maar moest het voltallige provinciebestuur er vorig jaar niet ook aftreden ‘wegens ontbrekend integriteitsbesef’? En de jaren ’90 werden toch net zo goed gekenmerkt door aftredende wethouders en burgemeesters? Hoe zit dat toch met de bestuurscultuur in de zuidelijke provincie? “Wie het 06-nummer van de gedeputeerde heeft, heeft een streepje voor.”

Corruptie: een groot en tegelijkertijd vaag woord. Want wat betekent het eigenlijk? Waar gaat het over? Grootschalig witwassen van crimineel geld door ambtenaren? Zie het zo: het zit hem in een renpaard uitlenen aan een gedeputeerde (zie de Limburgse heuvels voor je), een nieuwe oprit aanleggen voor de burgemeester of een enveloppe met geld voor een ambtenaar. Vriendendiensten, hand-en-spandiensten. De een doet wat voor een ander, en die doet op een bepaald moment weer wat terug. Baantjes bezorgen, netwerken, schuiven met subsidies.

Vissenkom

Joep Dohmen en Paul van der Steen schreven met De De Vriendenreünie een vervolg op De Vriendenrepubliek, het boek waarin eerstgenoemde in 1996 beschreef hoe de hazen liepen in Limburgse bestuurskringen. De hazen zijn deels vervangen door een nieuwe generatie, maar de politieke dynamiek is nog voor een groot deel hetzelfde, vertelden ze in het VPRO-radioprogramma OVT. De eigengereide vorm van bestuur, om het even zo uit te drukken, wordt na de vele schandalen hooguit minder openlijk getoond, stelt het tweetal vast. Hoe komt het toch dat de provincie zo slechts afsteekt bij de rest van het land? De auteurs wijzen op “een vissenkom” waar iedereen elkaar altijd weer tegenkomt en maar beter te vriend wil houden.

De rest van Nederland is ver weg, zeker in Zuid-Limburg, “waar 220 kilometer grenst aan het buitenland en maar 5 aan Nederland.” Ze wonen en werken behoorlijk afgescheiden van de rest van het land en zullen niet snel ergens anders aan de slag gaan. “Een bestuurder uit Amersfoort kan nog gaan werken in Apeldoorn of Den Bosch maar dat gebeurt in Limburg niet zo,” zegt Dohmen. Aken of Luik liggen om de hoek maar bieden geen carrièreperspectief.

Provincie

Een andere afwijkend gegeven is de rol van de provincie. “Dat heeft een behoorlijk budget van zo’n 1,5 miljard euro, met een hoop kleine gemeenten. Maastricht als hoofdstad telt maar 120.000 mensen. Verhoudingsgewijs heeft het dus veel in de melk te brokkelen. Als voorbeeld voor de macht van de provincie komt Airport Maastricht aan de orde, waar het zowel eigenaar als toezichthouder van is, en de vergunningen voor verstrekt. Daar is de vissenkom in een notendop. Dohmen vertelt tot slot dat wanneer je de provincie belt “je 1 moet toetsen om een gedeputeerde te spreken en 2 voor subsidies.” Het lijkt illustratief voor het idee dat er via de juiste kanalen er heel wat te verdelen valt in het zuiden van het land. “Wie het 06-nummer van de gedeputeerde heeft, heeft een streepje voor.”

Niet gewenst

Niet iedereen zal blij zijn met het inkijkje in de provinciale politiek. Raymond Knops, oud-staatssecretaris Binnenlandse Zaken en Tweede Kamerlid voor het CDA Raymond Knops, spande onlangs een rechtszaak aan tegen NRC en De Limburger. Hij deed dat naar aanleiding van publicaties over de koop van een bouwperceel waar hij bij betrokken was. Knops sprak over ‘de bende van Dohmen’ en vond dat de journalist werkte met ‘een giftige pen als wapen.’ Hij vond het geheel ‘ondermijnend voor de rechtsstaat.’

Oud-gedeputeerde Ger Driessen opende vorige week een meldpunt tegen Dohmen. De CDA’er deed dit naar aanleiding van de beschuldiging in De Vriendenreünie dat een gedeputeerde met een dienstauto naar het bordeel reed. Hoewel Driessen niet met naam en toenaam genoemd is, is hij het volgens hemzelf die bedoeld wordt. En dat is ten onrechte, meent hij.

Hoop

Het is niet geheel toevallig dat de klachten van twee CDA’ers komen. De christelijke partij heerst al decennia lang in de regio. En dan gaan de zaken vanzelf scheef lopen, dat hebben de schrijvers trouwens net zo goed in Rotterdam en Amsterdam gezien met de PVDA. Daar ligt volgens Dohmen nu juist “een factor die hoop biedt. Ik zie van links tot recht, tot de PVV toe, mensen die het zich niet allemaal laten welgevallen en er tegenin gaan.”