Waarom Novak Djokovic (g)een extreemrechtse antroposofische libertariër is

Wil Luuk van Middelaar de complexe wereld begrijpen of vereenvoudigen? De columnist voor het NRC schreef deze week een stuk over Novak Djokovic. Hij maakt van de Servische tennisser een karikatuur en in een moeite door helpt hij het coronadebat om zeep.

De afgelopen weken gingen het veel over Novak Djokovic. De beste tennisser van het moment en een van de drie beste tennissers van de laatste vijftien jaar mocht eerst niet, toen weer wel, toen misschien, en uiteindelijk tóch niet meedoen aan de Australian Open, een van de belangrijkste tennistoernooien van het jaar. Zijn absentie heeft alles te maken met het feit dat hij zich niet heeft laten vaccineren. Om die reden noemen veel mensen hem de laatste tijd Novax Djokovic of Novak Djocovid.

Leuke kwinkslagen, maar politiek filosoof en historicus Van Middelaar wil het fenomeen serieuzer aanpakken in zijn column. Volgens hem is Djokovic de persoon waar tal van ‘conflicten en scheidslijnen uit het coronatijdperk’ samenkomen. De tennisser vormt het brandpunt waar ‘de lijnen van antroposofen, libertariërs en extreem-rechts’ elkaar kruisen.’ Mooi gevonden. Ambitieuze opzet. Maar het rammelt aan alle kanten.

Extreemrechts antroposofisch

Eerst naar de karakterschets.

Djokovic is extreemrechts. De omgang met ex-militairen uit de Balkanoorlog in de jaren ‘90 doet vermoeden dat hij in ieder geval nationalistische sympathieën heeft. Zijn internationale leven van de voorbij 15 jaar heeft daar misschien geen verandering in kunnen brengen. Of toch wel? De tennisser is volgens zijn vader namelijk ook ‘leider van de libertarische wereld, een wereld van arme en onderdrukte naties en mensen’ zoals Van Middelaar citeert. Wat is een libertariër precies? Iemand die strijdt voor arme en onderdrukte naties en mensen, iemand die in die zin dus toch naar de linkerkant van het politieke spectrum helt? De vader van Djokovic lijkt er niet zo’n goed beeld van te hebben. Van Middelaar ook niet, maar het komt wel goed van pas in zijn winkel.

Plotseling komt er ook een antroposofische link uit de hemel vallen, hoewel nergens duidelijk wordt of zijn kinderen naar een Vrije School gaan, of dat hij zich zelf graag in het werk van Rudolf Steiner verdiept. De link met de antroposofie maakt de huisfilosoof van de NRC waarschijnlijk gemakshalve vanwege de ‘new-age achtige opvattingen’, die zijn ‘bekend in het tenniscircuit.’ Dat wordt duidelijk niet serieus genomen door Van Middelaar. Had hij zich echter wat meer verdiept, dan had hij kunnen weten dat de Serviër veel belangstelling heeft voor wetenschappelijke studies naar onder andere de kracht van gebed en gedachten. Die studies dagen het materialistisch- reductionistische wetenschapsmodel van de laatste eeuwen uit. Dat maakt ze controversieel, maar niet iets om zomaar opzij te schuiven.

Karikatuur

Van Middelaar doet het toch. Het hele betoog brengt Van Middelaar zaken en mensen bij elkaar die maar moeilijk verenigbaar zijn. Zoals de zeer gemêleerde groep van coronavaccinweigeraars, -twijfelaars én critici van het coronabeleid op zich. De een heeft zijn bedenkingen bij de diverse vaccins en gentherapieën vanwege de snelheid waarmee ze ontwikkeld zijn, een ander kent de reputatie van de farmaceutische bedrijven en haar investeerders, en een derde (jonge persoon) meent dat de risico’s niet opwegen tegen de baten. Allen worden ze ondersteund door vele wetenschappers met een lange reeks publicaties op hun naam, titels die tot de verbeelding spreken en een grote wetenschappelijke prijzenkast. De argumenten op gezondheidsgebied zijn legio, net als die op economisch, maatschappelijk en psychologisch terrein.

De meeste critici, van links tot rechts, jong tot oud, religieus tot atheïstisch en progressief tot conservatief, hebben een rits aan vaccinaties meegekregen in hun eerste jaren. Ze willen voor hun kinderen niets anders. De tropenarts wordt ook niet overgeslagen voor het bezoek aan een ver land. De meeste zogenaamde anti-vaxxers waar de NRC-columnist het over heeft, zijn niet anti-vaccinatie. Ze hebben nagedacht over de coronavaccinatie en hebben zich daarbij niet laten (ver)leiden tot een karikatuur. Het zou Van Middelaar sieren als hij dat ook deed.