Waarom het onbehagen groeit op het platteland

“De meest kwetsbare mensen die als eerste bij voorzieningen zouden moeten uitkomen, vinden die vaak als laatste.” Dat zijn de woorden van Kim Putters, directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Hij is een van vele (oud-) politici en onderzoekers die in een artikel in De Groene Amsterdammer hun kijk geven op de toenemende afwezigheid van de overheid aan de randen van Nederland. Daar groeit de onvrede. 

In het achtergrondartikel van De Groene Amsterdammer komen veel cijfers voorbij. Over de afstand naar school, huisartsenpost en bibliotheek. Er staan anekdotes in over kapotte bruggen in afgelegen dorpen en ambulances die te laat ter plaatse zijn. Dat het zover gekomen is begon volgens Han Polman, commissaris van de Koning in de provincie Zeeland, in de jaren tachtig. ‘Toen zijn we gaan geloven dat efficiency, het concentreren van grootschalige voorzieningen, goedkoper is. Dan kijk je alleen nog maar naar inwonersaantallen, maar vergeet je dat bezuinigingen ook effect hebben op gemeenschapszin en ontplooiingskansen.’

Vicieuze cirkel

Waar weinig mensen wonen zijn voorzieningen niet meer efficiënt. En een dorp zonder school of huisarts is niet aantrekkelijk om te wonen. Vroeger was er het idee om dat op te vangen met  landelijke sturing van macht, kennis en inkomen. Nu dat met de omarming van marktdenken is weggevallen, is er een vicieuze cirkel ontstaan. Dat  denkt commissaris van de Koning in de provincie Groningen René Paas: ‘Wie laat er nou een lege bus rijden? Wie houdt er een bibliotheek open waar mensen nog maar weinig komen? Als je voorzieningen uitholt, dan wordt de drempel hoger om er gebruik van te maken.’

Nieuw onbehagen

De problemen stapelen zich op en bewoners voelen zich in de steek gelaten. Net zoals mensen in de oude stadswijken zo’n twintig jaar geleden. Caspar van den Berg van de Rijksuniversiteit Groningen ziet nu een parallelle ontwikkeling. ‘De reactie op de Fortuyn-revolte was vooral meeleven met de boze burger, dat geluid overnemen en vertolken. Tegelijkertijd werd Nederland nog steeds bestuurd aan de hand van spreadsheets, waarbij de vraag steeds was: waar kan de overheid een stap terug doen?’ Zonder dat bestuurders het volgens Van den Berg doorhadden, ontstond er elders in Nederland een voedingsbodem voor nieuw onbehagen.

Politiek

Er zijn politieke partijen die het wel doorhebben, schrijft het weekblad. De BoerBurgerBeweging en Forum voor Democratie worden genoemd. Uit het essay van Pepijn van Houwelingen van FvD wordt geciteerd: ‘Men verliest de controle op een stuk van het eigen leven en wordt in dat opzicht dus ook minder vrij.’

Opmerkelijk is de passage over Athur van Dooren uit Pekela. Hij richtte een lokale fractie van de PVV op om iets te doen aan de verloedering die hij zag in zijn gemeente. Met de landelijke partijtop is nauwelijks contact, stelt De Groene Amsterdammer op.

Het artikel is hier te lezen. Een podcast over de reportage staat hier en een interview met journalist Coen van de Ven op Radio1 is hier te beluisteren