Wetenschapsfilosoof Ton Derksen: ‘Herzieningsverzoek Hoge Raad is een soort bingo’

‘Hoe je ook springt en danst, de Hoge Raad blijft herzieningsverzoeken afwijzen.’ Dat is vaak ten onrechte, meent Ton Derksen die er een boek over schreef: ‘Het falen van de Hoge Raad’. Een falend rechtssysteem zorgt er volgens de wetenschapsfilosoof voor dat onschuldige mensen ten onrechte vastzitten en geen uitzicht hebben op gerechtigheid.

Of een zaak opnieuw geopend wordt bij de Hoge Raad, de hoogste rechterlijke macht in Nederland, is te arbitrair volgens Derksen. In dagblad Trouw licht hij dat toe: ‘De Hoge Raad negeert regelmatig complete argumenten voor herziening. Een herzieningsaanvraag is nu een soort bingo. Je hebt pech of geluk of je verzoek wordt toegewezen. En meestal is dat pech.’

Stempel

Dat heeft meerdere redenen volgens de filosoof: rechters kennen elkaar en beoordelen elkaar subjectief. Wanneer iemand zijn juridische collega kent en zijn werk waardeert, zal er niet snel aan diens eerdere vonnis worden getwijfeld. Bovendien zou een rechter al snel het idee hebben dat de herziening is aangevraagd door slimme criminelen die door de mazen van de wet proberen te glippen. De veroordeelde komt dus niet snel van het stempel af.

Derksen haalt ook het idee van imagoschade aan als reden voor onterechte afwijzingen van heropening van een rechtszaak: ‘De raad is bang dat als hij meer uitspraken herroept, dat bij de bevolking de indruk kan wekken dat rechters veel fouten maken. Dat voedt het wantrouwen in rechters en daarmee in de rechtsstaat.’

Op de opmerking dat ook schuldige mensen herzieningsverzoeken indienen, reageert de wetenschapper scherp: ‘Het feit dat die er ook zijn, betekent toch niet dat je iedereen maar moet laten zitten? Bedenk ook dat als je mensen onschuldig vast laat zitten voor moord, je de werkelijke moordenaar vrij laat rondlopen.’

Lucia de B.

De interesse van Derksen in gerechtelijke dwalingen ontstond rond de zaak van verpleegster Lucia de Berk. Zij werd verdacht van het plegen van meerdere moorden op patiënten in het ziekenhuis waar ze werkte. Omdat zijn schoonzus in het desbetreffende ziekenhuis werkte en zijn zus arts was, dook hij steeds dieper in de zaak en meende dat er grote fouten waren gemaakt in het onderzoek.

Er kwam een boek, een herzieningsverzoek en de Berk werd vrijgesproken. Door de vrijspraak dacht Derksen aanvankelijk dat het rechtssysteem goed functioneerde. Toen hij zich echter in andere (moord)zaken ging verdiepen, kantelde zijn beeld.