Wie zitten er achter boerenverzet: landbouwindustrie of vrijheidsstrijders?

De een stelt de boerenprotesten voor als een (wanhoops)daad voor volk en vaderland, een ander vindt het hoog tijd dat de boeren een keer ophouden met hun barbarij en vandalisme. Wat veel media over het hoofd zien is dat het grootste deel van de boeren ondertussen gewoon onderdeel is van een ‘complex van megabedrijven en landbouwvriendelijke politici.’

De boerenprotesten bepalen de laatste weken het nieuws in de Nederlandse media. Sterker nog: ook buitenlandse media laten steeds meer zien van het landbouwverzet. Iedereen heeft een bepaald beeld van de boerenprotesten van de laatste weken in Nederland. De een ziet de boeren als drammers. Als terroristen zelfs. Mensen die zich niet willen neerleggen bij beleid ‘dat nu eenmaal samen zo is gemaakt.’ Afspraken waar ze zich al jarenlang op hadden kunnen voorbereiden maar niet kunnen accepteren.

Kortom, de beroepsgroep gebruikt buitenproportionele middelen om zich te verzetten tegen iets wat ‘in ons aller belang’ is: een beter milieu, schonere lucht, dempende klimaatmaatregelen. Het blokkeren van distributiecentra, blokkeren van wegen en ‘aanbellen’ bij ministers is absoluut niet goed te praten, menen tegenstanders van de boerenacties.

Vrijheidsstrijders

Anderen zien de boeren als vrijheidsstrijders. Als mensen die niet alleen voor hun eigen belang opkomen, maar zich opofferen voor dat van de Nederlandse burger in het algemeen. Die elke dag in touw zijn om de Nederlander te voeden. De boeren geven bovendien een signaal af: de overheid mag zich niet zo verregaand bemoeien met de ondernemingen en bedrijvigheid van haar burgers. Laat staan dingen (lees: grond) zomaar ‘afpakken’.

Spirituele Dimensie

In het geval van de boeren gaat het om mensen die generaties lang (in familieverband) hun bedrijf en bezit hebben opgebouwd door hard werken. Zeven dagen per week, van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat. Ze hebben zich met overgave gestort op iets wat meer was dan slechts hun werk: ze hebben zich (generaties lang) gegeven voor hun land.

“Een band opgebouwd met de geschiedenis en de grond van hun land,” zoals FVD-politicus Thierry Baudet aangeeft (zie het onderstaande filmpje, na een minuut of vijf). Hij ziet daarmee een “diepere, wellicht spirituele reden” die achter het boerenbeleid zit. Het resoneert met wat niet alleen de partijleider maar ook partijgenoten zoals Freek Jansen vaker uiten: “Het gaat over het loskoppelen van een volk met het land waar ze wonen.”

Vrijheidsstrijders

Het nuchtere en stugge verzet dat Caroline van der Plas van de BoerBurgerBeweging symboliseert, krijgt daarmee een extra dimensie. Tel daarbij op de ‘agenda achter de agenda’ die Baudet naar voren haalt, en de boeren worden bijkans heilige vrijheidsstrijders.

Een groep inwoners die als een van de weinigen in Nederland nog echt verbonden is met de grond, een band heeft met zijn omgeving, en weet welke handen Nederland gemaakt hebben tot wat het is. Een rijk en trots land dat de nek omgedraaid dreigt te worden door transnationale krachten. Met een regering die haar werk eerder lijkt uit te voeren in opdracht van het World Economic Forum (WEF) dan voor haar eigen burgers.

Van onderop

Van onderop organiseerden de boeren een verzet tegen de overheid die zich bovenaf allang ontdaan heeft van democratische principes en het belang van ‘de gewone man.’ De boeren weten wat er op het spel staat en strijden niet alleen voor zichzelf, maar voor volk en vaderland. Het filmpje dat onder meer door journaliste Marianne Zwagerman gedeeld wordt, spreekt wat dat betreft boekdelen.

Zelfs bij de meest gezagsgetrouwe boer in mijn dorp wappert nu het Blauw Wit Rood van #NederlandInNood

Ik geloof dat dit de winnende actie wordt. #BlauwWitRood pic.twitter.com/N4J61Dgrnm

— Marianne Zwagerman (@mariannezw) July 11, 2022

Grijstinten

Maar er zitten nog wat grijstinten tussen het label van terrorist en heroïsche vrijheidsstrijder. De meerderheid van de boeren in Nederland bestaat niet uit families die geheel autonoom hun koeien dagelijks melken en hun eigen boontjes doppen. Ze zijn (tegen wil en dank) afhankelijk van overheidssubsidies en grote agronomische bedrijven.

De meerderheid van hen boert grootschalig met behulp van tonnen chemische kunstmest. Ze volgen in grote getale een vorm van intensieve landbouw en veeteelt die door de universiteit van Wageningen gepromoot wordt en gefinancierd door de Rabobank. (Niet dat een radicale switch naar het tegendeel overigens de oplossing is, dat bewijst het landbouwbeleid in Sri Lanka, waar het gebruik van chemische kunstmest werd verboden.)

Het boeren gaat dus ook gewoon om geld en ondernemers die met handen en voeten gebonden zijn aan, of meedraaien in een ‘complex van megabedrijven en landbouwvriendelijke politici,’ zoals Tom-Jan Meeus het een paar weken geleden noemde.

Belangen

Dezelfde politiek commentator beschreef in een stuk hoe politici en megabedrijven elkaar weten te vinden en de boerensector er alles aan gelegen is een imago van groen en diervriendelijk naar voren te brengen. Zuivelbedrijf A-ware, veevoedergigant De Heus en de kalvermesterij VanDrie Group hebben met een miljardenomzet en miljoenenwinsten veel armslag om de publieke opinie te beïnvloeden. Ze steunden de website Agri Facts bijvoorbeeld jarenlang met honderdduizenden euro’s.

De belangen zijn groot. Nu.nl zette het simpel uiteen: ‘Als boeren minder dieren gaan houden, betekent dat minder veevoer, minder stallen, minder melk. En dat betekent minder omzet.’ De boerenprotesten zijn ook in het belang van de grote industrie . Veevoergigant ForFarmers, AgriFrim en de genoemde VanDrie Group ondersteunden de eerdere demonstraties in Stroe, meldde het ANP begin juli.

Loyaliteit

De belangen van deze megabedrijven vallen in dit geval samen met die van de boerenstand, maar dat wil niet zeggen dat ze er altijd zullen zijn voor hun afnemers. Als de mogelijkheid zich aandient, zullen ze kijken wat de nationale overheid hen te bieden heeft.

Heeft de Rabobank een uitgekiend financieringsplan bedacht voor de afname van veevoer, dan valt daar over te praten. Biedt de EU kansen om de winst te maximaliseren, dan staan ze daar waarschijnlijk ook voor open. En mocht het WEF een voor hen gunstig plan uitrollen, dan is een ticket naar Davos wellicht ook al snel geboekt.

Bovenstaande is echter geen reden tot cynisme. Het is een toevoeging aan het boerenvraagstuk. Dat raakt aan het thema van land en grondbewerking, voeding, zelfvoorziening versus (voedsel)afhankelijkheid en natuur versus wonen. Het is een uitdaging en uitnodiging om het gehele boerenvraagstuk verder in detail en van alle kanten te bekijken. Pas dan komt er een echt duurzame oplossing in zicht.