Zorgverzekeraars investeren miljoenen in fastfoodketens: ‘Dweilen met de kraan open’

Dagblad van het Noorden en de Leeuwarder Courant doken in de portefeuilles van de grootste zorgverzekeraars van Nederland en zagen dat ze miljoenen euro’s investeren in fastfoodketens zoals Burger King en Kentucky Fried Chicken. ‘Dit is dweilen met de kraan open.’

De vier grootste zorgverzekeraars van Nederland (met gezamenlijk bijna tien miljoen verzekerden) investeren fors in fastfoodketens. Achmea, VGZ, CZ en Menzis beleggen gezamenlijk voor 8,5 miljoen in bedrijven van de snelle hap zoals Pizza Hut en McDonald’s. Opmerkelijk voor bedrijven (gezien hun winstoogmerk zijn ze zo aan te merken, red.) die niet alleen beweren dat ze instaan voor de kosten van operaties en andere medische behandelingen maar ook inzetten op preventieve zorg: niet zelden vergoeden ze EHBO-cursussen, gezondheidslessen of leefstijlcoaches.

‘Dit is dweilen met de kraan open,’ zegt Elise Buiting, voorzitter van de Koepel voor Artsen, Maatschappij en Gezondheidszorg. Aan de ene kant ziet ze dat partijen inzetten op gezondheid en aan de andere kant ziet ze dat fastfoodbedrijven ‘enorme bedragen’ uitgeven aan verleidingsstrategieën van vet, suiker en bewerkte voeding. Daarbij worden ze dus indirect ondersteunt door grote zorgverzekeraars.

Aanspreken

‘We hebben McDonald’s aangesproken om gezondere producten te ontwikkelen en op de markt te brengen, de betaalbaarheid en toegankelijkheid van voedzaam voedsel te waarborgen en te pleiten voor openbaar beleid dat de gezondheid bevordert,’ luidt de reactie van Menzis aan het consumentenprogramma Radar. ‘Beïnvloeden’, ‘onder druk zetten’, het zijn woorden die niet alleen zorgverzekeraars maar ook pensioenfondsen (met miljarden aan premiegeld een nog veel grotere speler) vaak bezigen (ook wanneer het gaat om investeringen in clusterbommen en dergelijke, maar dat terzijde). In het veld overtuigt het maar weinig mensen. ‘Het is natuurlijk de wereld op zijn kop: zwakke voeding zorgt voor zwakke mensen,’ aldus dokter Richard de Leth in zijn nieuwsbrief van 30 april j.l.

Tussen verantwoordelijkheid nemen en betutteling

Wat te doen met fastfoodketens en, om het breder te trekken, tabaksaanbieders, snoepgoedproducenten, koekjesbakkers en alcoholfabrikanten, blijft een lastige vraag. Sommige mensen willen van overheidswege een nadruk op gezonde voeding en leefstijl, het nudgen van de burger richting een verantwoorde keuze. Een suikertaks lijkt een realistisch scenario voor de nabije toekomst en aanvullende regelgeving komt er wellicht ook. Onlangs lanceerde de wetenschappelijke Denktank van het CDA een voorstel voor een minimumleeftijd voor het kopen van fastfood, maar dat werd afgeschoten door de eigen partij.

‘Ik bepaal zélf wel wat ik eet’ is een veelgehoorde reactie van mensen op zaken zoals de suikertaks. Ze menen dat de overheid niet betuttelend moet gaan optreden. Aan de andere kant valt er iets voor te zeggen dat het niet eerlijk is dat mensen die zelf verantwoord(er) zorg dragen voor hun eigen lichaam, op moeten draaien voor de zorgkosten van de rokers, de McDonald’s-gangers en frikadellenliefhebbers. In dat geval is het ‘solidaire zorgstelsel’ en/of het bredere overheidsbeleid aan herziening toe.

Het roer om

Linksom of rechtsom, het zou een drastische omslag betekenen met grote consequenties voor de organisatie van de gezondheidszorg, met ongeveer 115 miljard euro (in 2020) een gigantische kostenpost in Nederland met een groot personeelsbestand. De uitgaven zullen met een vergrijzende bevolking alleen maar stijgen en zijn naar verwachting drie keer zo hoog in 2060. Zachte heelmeesters maken stinkende wonden: het zal ongetwijfeld ingewikkeld en pijnlijk zijn om het roer om te gooien maar als er daarentegen niets wezenlijks verandert zijn de gevolgen wellicht niet meer te overzien.

Het is ook mogelijk dat zorgverzekeraars hun preventie- en gezondheidsbeleid nog meer gaan etaleren. Daarnaast is het niet ondenkbaar dat ze zich willen onderscheiden als ‘zorgverzekeraar die het allemaal anders doet’. Net als banken als de Triodos Bank zich zijn gaan concentreren en profileren met een ‘verantwoorde manier van zakendoen en geldbeheer.’ Hoe meer onderzoeken zoals die van Dagblad van het Noorden en de Leeuwarder Courant, hoe groter de kans dat er iets in beweging komt in de zorg in Nederland.