Verkiezingen: slaat Zweden rechtsaf door bendegeweld?

Abba, vaderschapsverlof, kinderopvang, IKEA, eindeloze bossen, geluksranglijst-aanvoerder. Saai. Het zijn zomaar een paar woorden die mensen te binnen kunnen schieten wanneer ze denken aan Zweden. Maar ook onvrede over ‘linkse hobby’s’, ‘uitvreters’ en etnisch bendegeweld speelt in het Scandinavische land. Het zou zomaar kunnen dat Zweden dankzij dat laatste thema rechtsaf slaat na de verkiezingen van zondag elf september.

Het zou zomaar kunnen. De definitieve uitslag wordt uiterlijk woensdag verwacht. Partijen hebben zich voorafgaand aan de verkiezingen al uitgesproken voor een links of een rechts blok, waarmee de formatie straks heel overzichtelijk wordt. Beide blokken zijn verwikkeld in een nek-aan-nek race, dus elke stem telt. En vele Zweden lieten hun stem gelden, de opkomst was hoog. Ook Zweden ontkomt niet aan inflatie en hoge energieprijzen, en het moet raar lopen of het land wordt geen lid van de NAVO. Het coronabeleid onder leiding van staatsepidemioloog Anders Tegnell was internationaal gezien zeer afwijkend (en liberaler). Maar hét verkiezingsthema was bendegeweld.

Bendegeweld

Bendegeweld? Voor velen zal dat als een verrassing komen. Dat schattige Zweden, waar geen hond op straat leeft, voor iedereen plek is en de overheid een zachte landing verzorgt voor iedereen die het net niet redt? Iedereen die wel eens een Zweedse thriller heeft gezien of gelezen deze eeuw, zal het zijn gaan dagen dat een val tijdens het langlaufen niet meer het ergste is dat men kan overkomen, maar dat hele stadswijken geteisterd worden door bendegeweld. Dat die bendeleden dan opvallend vaak uit het voormalige Joegoslavië komen of ouders hebben afkomstig uit het Midden-Oosten.

In naam is iedereen er gelijk, maar de praktijk laat een verregaande segregatie zien tussen de blonde Zweden, de Andersons en de Svensons aan de ene kant, en de Stankovic’s en de Farouqs aan de andere. Ze wonen op andere plekken, hebben een andere werkplek (of werken níet, is een veelgehoorde klacht) en juichen voor hun eigen voetbalclub. Veel Zweden zagen de voorbije jaren een parallelle samenleving ontstaan en een geweldsspiraal die alleen al in 2022 zorgde voor 260 schietpartijen en 47 doden. Flink wat voor een land met zo’n tien miljoen inwoners. Waar de een zijn hand uitreikt, beide werelden tot elkaar wil brengen, en aan ‘het systeem’ wil sleutelen, ziet de ander veel liever hogere straffen en lik-op-stuk. Juist omdat die verzorgingsstaat door wat ze zien als uitwassen van migratie volgens hen aan een zijden draadje hangt.

Zweden Democraten

Alle aandacht is gericht op de Zweden Democraten van Jimmie Akesson. Voorheen namen andere partijen, ook de rechtse, daar afstand van volgens correspondent Tjade Michels vanwege de ‘wortels in extreemrechtse, neo-nazistische beweging in de jaren ’90.’ De partij is echter gegroeid in populariteit. Voor een groot deel dankzij Akesson, beweert Euronews (disclaimer: gefinancierd door de Europese Unie). Hij zorgde vanaf 2005 voor een rebranding van de partij.

Agendapunten zoals een strikt migratiebeleid (tot nu toe relatief ruimhartig) en hogere straffen (‘niet straffen maar opvoeden/onderwijzen’ was lang een soortement van nationaal credo) zijn salonfähig geworden, waardoor geen partij er nog omheen kan. Het lijkt erop dat ze meer dan twintig procent van de stemmen zullen behalen en de tweede partij van Zweden zullen worden. Mocht het rechtse blok uiteindelijk winnen, dan horen de Zweden Democraten daar ook bij.