Het Westen is niet “meer dan ooit verenigd” en dat is goed nieuws

“Mijn God, deze man kan niet aanblijven.” De woorden van Joe Biden over Vladimir Poetin werden dit weekend veel besproken. Wil de president van de Verenigde Staten een regime change in Rusland? De Franse president Emmanuel Macron reageerde: “Wij Europeanen moeten elke vorm van escalatie voorkomen.” Waarom het Westen niet “niet meer dan ooit verenigd” is zoals de Amerikaanse president zegt, en waarom dat goed nieuws is.

In Warschau sprak Biden van “een nieuwe strijd voor vrijheid,” zoals het woordenpaar ‘vrijheid en democratie’ wel vaker valt de laatste weken.* Hij prees Oekraïne als de Europese versie van the land of the free and home of the brave: “Hun moedige verzet staat voor een groter gevecht; dat van een strijd voor essentiële democratische principes die alle vrije mensen verenigt.” Hij voegde daaraan toe: “We staan achter jullie.”

De toespraak van Biden vanuit Polen was lange tijd weinig verrassend, hoewel sommige mensen de wenkbrauwen fronsten toen de president het had over “Poetin de slager”. De klapper kwam met: “Mijn God, deze man kan niet aan de macht blijven.” Commentatoren vroegen zich af wat hij bedoelde met de uitspraak en politici werd gevraagd wat ze van Bidens uitspraken vonden. Is Amerika uit op een regime change in Rusland?

Europa

Verschillende media kwamen op de proppen met Republikeinse politici zoals de senatoren James Risch – “een verschrikkelijke stommiteit” en Rob Portman- “Het was een fout.” Julianne Smith, Amerikaanse NAVO-ambassadeur praatte het voorval goed door te spreken van een “menselijke fout.” Antony Blinken, de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, onderstreepte dat “het aan de Russen zelf is om te bepalen wie hun leider is,” en hoopte daarmee het vuur te blussen.

Emmanuel Macron en Olaf Scholz gaven ook een reactie. De Duitse bondskanselier was mild: We zijn het er beiden over eens dat regime change geen doel is dat we nastreven.” De Franse president gaf meer tegengas:  “We willen een eind aan de oorlog maken zonder zelf in een oorlog te belanden. Dan moet je de zaak niet escaleren: niet met woorden en niet met daden.” Hij sprak expliciet niet alleen voor Frankrijk of het Franse belang toen hij zei dat “alle Europeanen elke vorm van escalatie moeten voorkomen.”

De hypothese

De taal van Biden doet een discussie oplaaien over wie eigenlijk de touwtjes in handen heeft in de Verenigde Staten. De toespraken van Biden worden tot in detail voorbereid en de geruchten dat de president nauwelijks weet wat hij leest, wanneer hij zijn toespraken opleest, zijn hardnekkig. Door zijn  mentale staat zou sleepy Joe een dankbaar doelwit zijn van krachten achter de president die hem willen beïnvloeden om hun eigen agenda uit te voeren. Noem het de deep state, noem het ‘de vierde macht’… dat is voor een ander artikel.

De hypothese is (en noem dit gerust een complottheorie tot alle feiten op een rij staan) dat het Amerikaanse ministerie van Defensie zich terughoudend opstelt maar dat de neocons er alles aan doen om de NAVO (verder) bij het conflict te betrekken en daarmee volledig uit de hand te laten lopen. Het Pentagon aan de andere kant wil geen Derde Wereldoorlog met nucleaire wapens en probeert de kalmte te bewaren. Een voorbeeld daarvan dateert van begin maart toen Polen voorstelde om hun gevechtsvliegtuigen over te plaatsen naar Ramstein, de Amerikaanse legerbasis in Duitsland. John Kirby, persvoorlichter van Defensie, noemde het voorstel onhoudbaar en zei: “We zien er simpelweg geen solide reden voor.”

Neocons

Aan de andere kant staan de neocons: lieden die Amerika graag militair zien ingrijpen in andere landen om daar de politiek naar hun hand te zetten. Ze zijn wars van ‘linkse’ overheden en deinzen er niet voor terug om in het buitenland hun eigen belangen veilig te stellen ten koste van anderen. Voor een volledige beschouwing kan het geen kwaad om voor dit onderwerp mensen zoals Karel van Wolferen te raadplegen, maar voor nu voldoet het. Een in het oog springende neocon was een jaar of twintig geleden Dick Cheney en op dit moment speelt Victoria Nuland een grote rol.

Nuland, die onlangs in de schijnwerpers trad toen ze toegaf dat er meerdere (Amerikaanse) biolabs in Oekraïne staan, speelt al een jaar of twintig op hoog niveau een rol bij het internationaal beleid van de Verenigde Staten. Ze was onder andere Amerikaans ambassadeur bij de NAVO en bekleedde diverse hoge posities in het veld van internationale betrekkingen. Die carrière begon in de regering Clinton in de jaren ’90 en zette zich voort in de daaropvolgende regeringen van George W. Bush Jr. en Barack Obama. Het presidentschap van Donald Trump vormde een opmerkelijke onderbreking maar onder Biden is ze weer terug als staatssecretaris van Buitenlandse Zaken.

“F* the EU”

Nuland en Oekraïne kennen een lange geschiedenis samen. Het telefoongesprek dat ze in 2014 voerde met de Amerikaanse ambassadeur ter plekke, Jeffrey Pyatt, is memorabel. In het gelekte gesprek bespreekt het tweetal wie ze naar voren zullen schuiven als volgende president van het Oost-Europese land. Nuland en de huidige president kennen elkaar al heel wat jaren. Acht jaar geleden was Biden vicepresident onder Obama. Terwijl Nuland en Pyatt hun coup beraamden sprak ze de legendarische woorden: “Dit kunnen we fixen met de Verenigde Naties (dus niet de Verenigde Staten, red.). En weet je wat, fuck the EU.”

Het zijn weinig bemoedigende woorden. Als de oorlogszuchtige figuren in Amerika nu de overhand krijgen (en laat staan als Russische haviken, want die zijn er ook) en hun best doen om Poetin het hoofd op hol te brengen, zit het oude continent er middenin en tsja, “fuck the EU”… Maar het Westen is niet “meer dan ooit verenigd” zoals Biden opmerkte. En dat is goed nieuws. Niet iedereen denkt aan de andere kant van de Atlantische oceaan aan oorlog. Bovendien is de opstelling van Europees staatshoofd Macron hoopvol: hij spreekt nog steeds van de-escalatie en een einde van het conflict, en is niet bang om zijn Amerikaanse collega aan te spreken.

Wrap-up

Hieronder een korte en overzichtelijke wrap-up van de gebeurtenissen van afgelopen weekend, met daarin ook het commentaar van Donald Trump, die in zijn ambtsjaren een veel betere relatie had met Poetin dan de huidige president.  Daaronder een video met het gelekte telefoontje tussen Nuland en Pyatt, waar er in verschillende gedaanten meerdere van circuleren.

*Noot bij artikel: ‘Vrijheid en democratie’ is al decennia lang de slogan waarmee Amerika zichzelf op de kaart zet- in veel gevallen ook letterlijk. De Noord-Amerikaanse grootmacht heeft met militair en economisch ingrijpen al menig land ‘verlost’ van een wrede dictatuur om het daarna ‘vrijheid en democratie’ te schenken. Daar valt het een en ander op af te dingen. Maar ook dat is weer op zijn minst een afzonderlijk artikel waard.